Αιμιλία Καραλή
Η «τηλεκπαίδευση» παρουσιάζεται ως πανάκεια στην εποχή της καραντίνας. Η καθημερινή ζωή των μαθητών και μαθητριών όλων των βαθμίδων είναι για ώρες καθηλωμένη μπροστά από μια ψηφιακή οθόνη και «εκπαιδεύεται» ή παιδεύεται. Τι άνθρωποι διαμορφώνονται έτσι και τι προβλήματα γεννιούνται;
Ο Μισέλ Ντεσμυρζέ, καθηγητής νευροεπιστημών, έχει ασχοληθεί επανειλημμένα με τις επιπτώσεις από την πολύωρη έκθεση των παιδιών και των εφήβων στις ψηφιακές οθόνες. Στο έργο του Η κατασκευή του ψηφιακού ηλίθιου (2019) επισημαίνει ότι οι γενιές που γεννήθηκαν μετά το 2000 είναι οι πρώτες γενιές των οποίων ο δείκτης νοημοσύνης θα είναι μικρότερος από αυτόν των προηγούμενων γενεών, λόγω του βομβαρδισμού τους από την «πολλαπλή οθόνη» («έξυπνα» κινητά, τάμπλετ, υπολογιστές, τηλεόραση). Η Γκ. Τόιχερτ–Νουντ, καθηγήτρια νευροεγκεφαλικής φυσιολογίας, είναι πιο απαισιόδοξη: Μια ολόκληρη γενιά ψηφιακά εκτεθέντων παιδιών θα παραμείνει εγκεφαλικά στα επίπεδα των παιδιών της Λίθινης Εποχής.
Συνοδά προβλήματα αυτής της κατάστασης είναι αυτά που αφορούν τη διανοητική, ψυχική και σωματική υγεία τους: γλωσσική ανεπάρκεια και έλλειψη δημιουργικότητας, διάσπαση προσοχής, εξασθένιση της μνήμης, επιθετικότητα, κατάθλιψη, κυκλοθυμία, διαταραχές ύπνου, δυσχέρειες στην κινητικότητα, παχυσαρκία, πρώιμος διαβήτης.
Οι ειδικοί στηρίζουν τις θέσεις τους στο γεγονός ότι αποκόπτονται τα παιδιά από το ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον εκείνο που καθορίζει την ανάπτυξη του μετωπιαίου λοβού του εγκεφάλου, υπεύθυνου για την ανάπτυξη της συνείδησης, της κρίσης, της σχέσης με τον χώρο και τον χρόνο, τη συναισθηματική ωρίμαση. Η υποκατάσταση αυτού του περιβάλλοντος από το ψηφιακό δεν επιταχύνει, όπως εσφαλμένα υποστηρίζεται από ορισμένους, την πρόσληψη της γνώσης. Αντίθετα παραβιάζει τον αναγκαίο και αργό χρόνο απόκτησής της, από τη γέννηση ενός ανθρώπου έως τα δεκαέξι του χρόνια. Όπως σημειώνει και ο καθηγητής Βιοχημείας Χ. Γεωργίου «η πολυδιαφημιζόμενη ψηφιακή σχολική εκπαίδευση πλήττει καίρια την ωρίμανση αυτών των βασικών ζωτικών διανοητικών ιδιοτήτων στον παιδικό εγκέφαλο». Η φυσική σχολική διαδικασία απόκτησης της γνώσης δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την ψηφιακή.
Η φυσική σχολική διαδικασία απόκτησης της γνώσης δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την ψηφιακή
Η τελευταία όμως με το όνομα «τηλεκπαίδευση» παρουσιάζεται ως πανάκεια στην εποχή της καραντίνας. Η καθημερινή ζωή των μαθητών και μαθητριών όλων των βαθμίδων είναι για ώρες καθηλωμένη μπροστά από μια ψηφιακή οθόνη και «εκπαιδεύεται» ή παιδεύεται. Ο Ν. Ανδριώτης είχε πει κάποτε ότι η νέα ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική γλώσσα στην οποία το ρήμα «παιδεύω» κατέστη συνώνυμο του «βασανίζω». Ο σοφός δάσκαλος εστίαζε κυρίως στην αυταρχική και τυπολατρική διδασκαλία που κυριαρχούσε στην εποχή του. Η επισήμανσή του όμως αποκτά σήμερα νέες διαστάσεις.
Η πρώτη είναι η αποκάλυψη των τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων που δοκιμάζουν πλήθος οικογενειών που δεν έχουν τα διαθέσιμα γι’ αυτήν μέσα.
Η δεύτερη είναι η ακύρωση κάθε δημιουργικής παιδαγωγικής και μορφωτικής πράξης. Τη θέση της σχολικής τάξης καταλαμβάνουν πλέον οθόνες κατανεμημένες σε τετραγωνάκια με τα ονόματα των μαθητών και σε μια μικρή οθόνη το πρόσωπο του καθηγητή ή της καθηγήτριας (αν το «αντέχει» η σύνδεση) να «παραδίδει» το μάθημα. Μια μετωπική δασκαλοκεντρική απρόσωπη διάλεξη έχει αντικαταστήσει την αλληλεπίδραση και την αμεσότητα. Η προσπάθεια για διάλογο με τη συμμετοχή των «διδασκομένων» προσκρούει σε τεχνικές δυσκολίες, στην τυποποιημένη διαδικασία λήψης του λόγου, στην απουσία διάδρασης. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τα παιδιά, ιδίως των τάξεων του Λυκείου, βιώνουν μια πολύ σκληρή πραγματικότητα.
«Εφτά ώρες και αν, κυρία! Όταν προσπαθούμε να κοιμηθούμε», ήταν η απάντηση ενός μαθητή μου όταν ρώτησα πόσες ώρες περνούν μακριά από τον υπολογιστή. Άλλοι και άλλες: «Δεν έχω όρεξη πια για τίποτα», «Δεν καταλαβαίνω τι κάνω», «Δεν έχω κάτι νέο να περιμένω», «Η ζωή μου περνάει αργά», «Οθόνη, κουζίνα, μπάνιο, κρεβάτι», «Αβεβαιότητα», «Η ζωή μου είναι ένα μεγάλο ‘’χωρίς’’: φίλους, συγγενείς, αγαπημένους, βόλτα, ελευθερία», «Δεν είμαι πλέον ο εαυτός μου».
Τα παιδιά «που ξέρουν πάντα την αλήθεια» σκιαγραφούν με τα λόγια τους τον Homo numericus, τον ψηφιακό άνθρωπο ή μετα-άνθρωπο(!) όπως αποκαλούν οι τεχνοκράτες της Σίλικον Βάλεϊ το κατασκεύασμά τους. Γι’ αυτό και προσπαθούν να εξαφανίσουν τον άνθρωπο-δημιουργό, τον ανθρώπινο άνθρωπο. Γι’ αυτό και τρέμουν την εμφάνισή του. Ας σκεφτούμε λοιπόν το πώς θα γίνει αυτό.
Πηγή: ΠΡΙΝ
Το άρθρο βασικά είναι καλό. Έχω όμως να κάνω κάποιες ερωτήσεις:
1) Για όλους όσους είναι γεννημένοι από το ’50-’55 και μετά (και αυξητικά όσο ερχόμαστε προς νεότερες ηλικίες) δηλαδή βασικά, είναι εργατικό δυναμικό (αφήνω σε αυτή τη φάση ανηλίκους και μαθητές) η γνώση χρήσης Η/Υ είναι απαραίτητη για την εύρεση τουλάχιστον δουλειάς. Η μη γνώση από την άλλη θεωρείται σχεδόν ως “αναπηρία” και μειονέκτημα. Πώς μπορεί αυτό να ξεπεραστεί;
2) Κοντά στο παραπάνω, έρχεται κι ο “τεχνολογικός αναλφαβητισμός”. Γράφει το άρθρο για το “σοφό δάσκαλο” ότι “…εστίαζε κυρίως στην αυταρχική και τυπολατρική διδασκαλία που κυριαρχούσε στην εποχή του. Η επισήμανσή του όμως αποκτά σήμερα νέες διαστάσεις.
Η πρώτη είναι η αποκάλυψη των τεράστιων κοινωνικών ανισοτήτων που δοκιμάζουν πλήθος οικογενειών που δεν έχουν τα διαθέσιμα γι’ αυτήν μέσα….”. Κατά πόσο η μη γνώση της τεχνολογίας συνδέεται με την οικονομική ένδεια, και κατά πόσο με το μικροαστισμό (ειδικά για μεγαλύτερους) που φτάνει έως και τον ανορθολογισμό; Ακόμα κι αν οι διάφορες συνωμοσιολογικές θεωρίες διαδίδονται ευκολότερα μέσω social media, ουσιαστικά μεταξύ αμόρφωτων διακινούνται…
3) Γράφει επίσης το άρθρο: “…Ο Ν. Ανδριώτης είχε πει κάποτε ότι η νέα ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική γλώσσα στην οποία το ρήμα «παιδεύω» κατέστη συνώνυμο του «βασανίζω»….”. Πολύ σωστή άποψη αν και δεν γνωρίζω (για) το Ν. Ανδριώτη. Θα μπορούσε λοιπόν η μάθηση μέσω της τεχνολογίας να είναι πιο ενδιαφέρουσα; Μήπως επίσης η απομάκρυνση του παιδιού από την (ψυχαγωγική) τεχνολογία γίνεται με επιβολή και αυταρχικά;
4) Πριν 3-4 δεκαετίες περίπου (δηλαδή στα ’80s, τότε που η υψηλή τεχνολογία έμπαινε για τα καλά στη ζωή μας) αναφερόταν (κυρίως από εθνικιστές/χριστιανοταλιμπάν) η “αρνητική επίδραση της τεχνολογίας και του δυτικού τρόπου ζωής, τόσο στα ελληνιχριστιανικά ήθη και έθιμα, όσο και πιο ειδικά στη γώσσα”. Και το άρθρο της κ. Καραλή αναφέρει ως συνοδό πρόβλημα αυτής της κατάστασης τη “γλωσσική ανεπάρκεια”. Πώς μπορούμε να μην ταυτιστούμε με την “άλλη” πλευρά;
5) Γράφει το άρθρο για την υποκατάσταση του ανθρώπινου και φυσικού περιβάλλοντος από τό ψηφιακό, ότι “…δεν επιταχύνει, όπως εσφαλμένα υποστηρίζεται από ορισμένους, την πρόσληψη της γνώσης. Αντίθετα παραβιάζει τον αναγκαίο και αργό χρόνο απόκτησής της, από τη γέννηση ενός ανθρώπου έως τα δεκαέξι του χρόνια….”. Λυπάμαι πολύ, αλλά αυτή “η παραβίαση του “αναγκαίου και αργού χρόνου απόκτησης της γνώσης, από τη γέννηση ενός ανθρώπου έως τα δεκαέξι του χρόνια” έχει γίνει προ πολλού και έχει την ονομασία “ΦΡΟΝΤΙΣΤΉΡΙΑ”. Όταν τα παιδιά ανάλογα με τη μαθησιακή τους ικανότητα, τη θέληση (δική τους και της οικογένειάς τους) για σπουδές και την οικονομική δυνατότητα της οικογένειάς τους, μπορεί να αρχίσουν προετοιμασία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις (βασικά από την Α’ Λυκείου, αλλά) ακόμα κι από την Α’ Γυμνασίου, (κι αυτό γίνεται -έστω και σταδιακά- εδώ και σχεδόν 4-5 δεκαετίες, τουλάχιστον) ε, συγγνώμη αλλά είναι αστείο να τα “ανακαλύπτουμε” όλα τώρα και με αφορμή την τηλεκπαίδευση. Αντίθετα, η διέξοδος για αυτά τα παιδιά, είναι τα κάθε είδους video games…
6) Άφησα τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, ένα γενικό ερώτημα: Πέρα από το ότι η τεχνολογία πλέον είναι είδος “πρώτης ανάγκης”, τόσο γενικά, όσο και ειδικά λόγω πανδημίας (ειλικρινά, χωρίς internet δεν την “πάλευα”…), τελικά μήπως είναι από τη φύση της καλή ή κακή; Δεν μπορεί δηλαδή να ευθύνονται πάντα τα αφεντικά και τα στελέχη αυτών των εταιριών, τα οποία, πάλι κατά το άρθρο “…προσπαθούν να εξαφανίσουν τον άνθρωπο-δημιουργό, τον ανθρώπινο άνθρωπο. Γι’ αυτό και τρέμουν την εμφάνισή του….”. Άλλωστε και τώρα από έναν Η/Υ γράφω, σε ένα site κι εσείς με διαβάζετε από κάποια συσκευή…
Για το κλείσιμο, λίγο χιουμοράκι: Τον Οκτώβρη του ’18 άρχισα να εργάζομαι μέσω του Προγράμματος Κοινωφελούς Εργασίας στα Χανιά. Έμεινα εκεί συνολικά 13 μήνες σχεδόν (8+4 μήνες σύμβαση και 1 περίπου μήνας τα “υπόλοιπα”). Τις Κυριακές το μεσημέρι, ελλείψει τηλεόρασης/internet στο σπίτι που έμενα, αλλά και για κοινωνική αλληλεπίδραση και σε συνδυασμό με πρωινό καφέ, πήγαινα για φαγητό σε διάφορα εστιατόρια της πόλης και μετά internet cafe, κυρίως για να δω αγώνες μέσω live stream, τα mails μου κλπ. Ένα συγκεκριμένο τέτοιο μαγαζί της πόλης μου ήταν πολύ βολικό, λόγω wc (μπορεί κι ως το βράδυ να έμενα εκεί…), θέρμανσης το χειμώνα κλπ. Πολλές Κυριακές μεσημέρι λοιπόν, το συγκεκριμένο μαγαζί ήταν γεμάτο! Δεν έβρισκα θέση, ούτε στους καπνιστές, ούτε στους μή καπνιστές! Και αναφέρομαι κυρίως σε νέους ανθρώπους, δηλαδή εφηβικής ή σπουδαστικής ηλικίας, και όχι για να κάνουν εργασίες για σχολείο/σχολή, αλλά για να παίξουν παιχνίδια! Δηλαδή μεσημέρι Κυριακής και δεν κάθονταν είτε με την οικογένειά τους, είτε με την παρέα τους να φάνε, αλλά πήγαιναν να παίξουν Fortnite και Grand Theft Hero και PUBG κλπ (πολλές φορές τρώγοντας και “πλαστική” τροφή) και, τουλάχιστον φαγητό, έτρωγα κανονικά εγώ ο μοναχικός; Πλάκα θα έχει λοιπόν, εάν κι όταν με το καλό ξανανοίξουν τα συγκεκριμένα μαγαζιά να είναι βασικά άδεια (τουλάχιστον από νεολαία) για πολύ καιρό, καθώς θα έχουν “καεί” από τους Η/Υ στο/στα lockdown, τόσο από ψυχαγωγικής, όσο και από εκπαιδευτικής σκοπιάς…
Το άρθρο είναι πολύ καλό. Κι αν η “αριστερά” (καλή και κακή…) αποκοιμήθηκε από την επέλαση του κοσμοπολίτικου “εκσυγχρονισμού” κι έχασε τα ταξικά αντανακλαστικά της, δεν είναι καθόλου “περίεργο”, που μια εθνοταλιμπάν πλευρά, τουλάχιστον προσωρινά προστατεύτηκε λόγω του υπερσυντηρητισμού της. Δηλαδή, πόσο πιο “προχώ” είναι η “αριστερά”, που παραδόθηκε όχι απλά αμαχητί, αλλά και αλαλάζοντας θειαμβευτικά στην κοσμοπολίτικη εκδοχή της “τεχνολογίας”; Και χωρίς καμιά πρόθεση να διαλέξω, χρειάζεται να θυμίσω ότι ο πραγματικός κίνδυνος σήμερα είναι ο “σύγχρονος”, ο κοσμοπολίτικος Καπιταλισμός και όχι η φάρσα των εθνικιστικών ορφανών του;
Αντί να κοιτάμε μην “ταυτιστούμε” (καλό, ..αλλά δε φτάνει!) με τα ..ορφανά του Καπιταλισμού, είναι καλύτερα να κοιτάμε να αρθρώσουμε τον δικό μας σύγχρονο μ/λ λόγο, χωρίς ετεροκαθορισμούς.
Είναι πολύ καλό το άρθρο.
Καταρχήν κι εγώ συμφωνώ με το άρθρο στο μεγαλύτερο μέρος του… Από εκεί και πέρα δεν καταλαβαίνω τα θέματα που βάζεις και πού κολλάνε με το σχόλιό μου: Πιστεύεις ότι η αριστερά αποκοιμήθηκε από τον αστικό εκσυγχρονισμό, τον οποίο “αγάπησε”; Πάντως οι συντηρητικοί εθνοταλιμπάν με την τεχνολογία, είναι όχι μόνο άσχετοι, αλλά και εχθροί, αφού τη θεωρούν “όργανο του διαβόλου”, άρα θέμα “προστασίας τους” δεν τίθεται. Νομίζω ότι μια “σωστή” και φιλολαϊκή χρήση της τεχνολογίας, με ταυτόχρονη αλαγή πολλών νοοτροπιών, είναι πολύ καλύτερη από τα ορφανά του καπιταλισμού και του εθνικισμού. Τέλος, όσο για τον ετεροκαθορισμό, ναι, δεν πρέπει να γίνεται, αλλά κι ο Μάο είχε πει ότι “Αν ο εχθρός σου εκφράζεται με καλά λόγια για σένα, κάποιο λάθος κάνεις…”. Κι αυτός ετεροκαθοριζόταν;
Το είχε πει και ο Μπέμπελ (πιο σοβαρός…) και πολύ πιο πριν: “Τι βλακεία είπα και χειροκροτάν αυτοί οι ηλίθιοι;” Κατα τα λοιπά, η Αριστερά σίγουρα κοιμήθηκε, ακόμη και η συνεπής η έστω των καλών προθέσεων. Αλλιώς θα είμασταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση σήμερα.
Δεν καταλαβαίνω τί εννοείς Ανώνυμε… Αν μπορείς, γίνε πιο ξεκάθαρος χωρίς γρίφους… Όσο για το ότι η Αριστερά κοιμήθηκε, αλλιώς, θα ήμασταν καλύτερα, έχεις δίκιο…