Αιμιλία Καραλή
Προς το τέλος της ταινίας του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν Το αβγό του φιδιού υπάρχει μια χαρακτηριστική σκηνή. Ο γιατρός που πειραματιζόταν πάνω στον έλεγχο της ανθρώπινης φύσης δείχνει στον πρωταγωνιστή πλάνα από ανθρώπους που περπατάνε στους δρόμους του Βερολίνου το 1923 και λέει:
«Κοίτα αυτή την εικόνα. Κοίτα όλους αυτούς τους ανθρώπους. Είναι ανίκανοι για επανάσταση. Έχουν ταπεινωθεί, έχουν φοβηθεί, έχουν καταπιεστεί πάρα πολύ. Αλλά σε 10 χρόνια έως τότε τα 10χρονα θα είναι 20, τα 15χρονα θα είναι 25. Στο μίσος που κληρονόμησαν από τους γονείς τους, θα προσθέσουν τον δικό τους ιδεαλισμό και ανυπομονησία. Κάποιος θα υποσχεθεί ένα μέλλον. Κάποιος θα προβάλει απαιτήσεις. Κάποιος θα μιλήσει για μιλήσει για μεγαλοσύνη και θυσία. Οι νέοι και άπειροι θα δώσουν το κουράγιο και την πίστη τους στους κουρασμένους και αβέβαιους. Και ύστερα θα γίνει μια επανάσταση και ο κόσμος μας θα βυθιστεί στο αίμα και τη φωτιά. Σε 10 χρόνια, όχι παραπάνω, αυτός ο κόσμος θα φτιάξει νέα κοινωνία, απαράμιλλη στην παγκόσμια ιστορία. Είναι σαν το αβγό του φιδιού. Μέσα απ’ τις λεπτές μεμβράνες διακρίνεις καθαρά το ήδη τέλειο ερπετό.»
Το φίδι βγήκε από το αβγό του ακριβώς δέκα χρόνια μετά, όπως «προβλέφθηκε» στην ταινία. Ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία το 1933. Και ένα από τα μεγάλα του στηρίγματα ήταν οι νέοι.
Βλέπουμε άραγε και σήμερα το «ερπετό να επωάζεται» παρατηρώντας νέους ανθρώπους και ιδίως μαθητές να καταλαμβάνουν «ξαφνικά» σχολεία με εθνικιστικά συνθήματα και φασίζουσα ρητορική; Εφηβικά πρόσωπα παραμορφωμένα από το μίσος, ασύντακτος και φτωχός λόγος που επαναλαμβάνει αυτάρεσκα την λέξη Ελλάδα και ελληνικός σε όλες τις πτώσεις εμφανίζονται τελευταία στις τηλεοπτικές εικόνες. Η άγνοια στοιχειωδών ιστορικών γνώσεων, η επιδεικτική προβολή ναζιστικών συμβόλων μαζί με την ελληνική σημαία, αρχαιοελληνικούς μαιάνδρους και το αστέρι της Βεργίνας σαν το μοναδικό σύμβολο μιας μακραίωνης ιστορίας ολοκληρώνουν ένα μωσαϊκό τρόμου που αποτυπώνει τα ελλείμματα και τα προβλήματα μιας πάσχουσας κοινωνίας.
Τα πρώτα αφορούν τον ίδιο τον πολίτη να διεκδικήσει μέχρι τέλους την βασική του ιδιότητα να ορίζει την ζωή του, χωρίς να την αναθέτει σε πολιτικούς εργολάβους και μεσολαβητές. Η αναζήτηση σωτήρων που θα τον οδηγήσουν στην έξοδο από την κρίση ήταν και είναι δυστυχώς το μόνιμο χαρακτηριστικό της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Και οι «σωτήρες» εμφανίζονται από πολλές αποχρώσεις του πολιτικού φάσματος.
Τα προβλήματα, στην συγκεκριμένη περίπτωση, σχετίζονται με την θεώρηση της ιστορίας ως μαζικής ψυχοθεραπείας. «Εμείς» οι καλοί, οι «άλλοι» οι κακοί. Σε αυτό το εφιαλτικό «γουέστερν» υπάρχει και «άσχημος» που διαπερνά όλο το έργο. Συμπυκνώνει όλα εκείνα που εμφανίζουν την ανθρώπινη πορεία να ταυτίζεται με τον πολεμικό θρίαμβο, την θανάτωση του «εχθρού» και την τελετουργική περιφορά του πτώματός του, τα εμβατήρια, τις παρελάσεις, τα όπλα σαν την μοναδική εθνική προίκα. Είναι αυτά που λογαριάζουν ως άνθρωπο και πατριώτη μόνον εκείνον που μπορεί να σκοτώσει και να σκοτωθεί «για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.»
Όλη αυτή η κατάσταση αντικατοπτρίζει μια απάνθρωπη αντίληψη για το τι μπορεί να σημαίνει Ελλάδα –και αντίστοιχα κάθε εθνικός συμβολισμός- για έναν πολίτη. Και επιβεβαιώνει ότι είμαστε τόσες Ελλάδες όσοι και Έλληνες. Και ο καθένας μας κουβαλάει την Ελλάδα που επιλέγει, που του ταιριάζει, που του αξίζει και τελικά που αντέχει.
Αυτά που ζούμε μας προκαλούν έναν μεγάλο πόνο, έναν τεράστιο πονοκέφαλο. Όσοι όμως από τους Έλληνες έχουμε διαβάσει μυθολογία και μπορούμε να διακρίνουμε την αλήθεια πίσω από τον μύθο, γνωρίζουμε ότι από έναν μεγάλο πονοκέφαλο γεννήθηκε μια θεά, η θεά της σοφίας, η Αθηνά. Μπορούμε λοιπόν μελετώντας τα όσα γίνονται να γίνουμε σοφότεροι και μετατρέψουμε την γνώση στο μοναδικό όπλο εναντίον κάθε «ερπετού».
Πηγή: ΠΡΙΝ
ΑΠΟ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ ΠΑΜΕ ΚΑΛΑ. ΑΠΟ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ;
Από ταινίες, βλέπω, είναι ενημερωμένη η συντρόφισσα και φροντίζει να ενημερώνει κι εμάς. Την ευχαριστούμε. Να την ψάξουμε αυτή την ταινία και να την κατεβάσουμε. Μπέργκμαν είναι αυτός.
Ας ψάξει, όμως, κι εκείνη στη βιβλιοθήκη της για να κατεβάσει κανένα βιβλίο τών κλασικών (συμπεριλαμβανομένου και του …Μπακούνιν!*) σχετικό με το ζήτημα της υπεράσπισης της πατρίδας. Θα διαπιστώσει ότι για εκείνους καθόλου «αδειανό πουκάμισο» δεν ήταν παντού και πάντοτε οι πατρίδες τού κόσμου. Κι είμαι σήμερα στις καλές μου και δεν της λέω, αν τολμάει, ας ανηφορίσει μέχρι την Καισαριανή κι αντί για κατάθεση στεφάνου στο μνημείο να σταθεί μπροστά και να φωνάξει με έξω φωνή:
«Κοροϊδάρες! Για ένα πουκάμισο αδειανό «στον τοίχο τής Καισαριανής σάς φέραν από πίσω κι ως ένα αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό!» **
* Λινκ. Αχ και πόσο παρακαλάω να βρεθεί κάνας αναρχικός (ή μισοαναρχικός, αναρχίζων, αναρχοαυτόνομος, αναρχοφιλελεύθερος και τα παρόμοια –στην ανάγκη μού κάνει κι ο San Rocco που σχεδόν ποτέ δεν παραλείπει να αναφέρεται στην αναρχία…) να μου αντιτάξει στο επισυναπτόμενο εδάφιο του Μπακούνιν κάποια άλλα αποσπάσματα του Μιχαλάκη που φαίνονται να κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση (λινκ).
** Federico Garcia Lorca
Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό
και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι
Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ
τότε που φεύγανε μπουλούκια οι σταυροφόροι
Παντιέρες πάγαιναν του ανέμου συνοδειά
και ξεκινούσαν οι γαλέρες του θανάτου
στο ρογοβύζι ανατριχιάζαν τα παιδιά
κι ο γέρος έλιαζε, ακαμάτης, τ’ αχαμνά του
Του ταύρου ο Πικάσο ρουθούνιζε βαριά
και στα κουβέλια τότε σάπιζε το μέλι
τραβέρσο ανάποδο, πορεία προς το βοριά
τράβα μπροστά, ξοπίσω εμείς και μη σε μέλει
Κάτω απ’ τον ήλιο αναγαλιάζαν οι ελιές
και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια
τις νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές
τότες που σ’ έφεραν, κατσίβελε, στη μπόλια
Ατσίγγανε κι αφέντη μου με τι να σε στολίσω;
φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό
στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω
κι ίσα ένα αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό.
Κοπέλες απ’ το Δίστομο, φέρτε νερό και ξύδι
κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι
μέσα απ’ τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά
Βάρκα του βάλτου ανάστροφη
φτενή δίχως καρένα
σύνεργα που σκουριάζουνε σε γύφτικη σπηλιά
σμάρι κοράκια να πετάν στην ερήμην αρένα
και στο χωριό να ουρλιάζουνε τη νύχτα εφτά σκυλιά.
https://www.youtube.com/watch?v=QDjw8y1W1DI
ο λεφτ-τζι ως συνήθως γράφει τις εξυπνάδες του, μπας και τσιμπήσει κανεις και τον ακολουθήσει σε ένα αχαλίνωτο ξεκατίνιασμα.
Το πρόβλημα με την αρχική δημοσιεύτρια βέβαια δεν ειναι ότι δεν προσχωρεί στον εθνικό συρφετό του Λαφαζάνη (όπως θα ‘θελε το φερέφωνο της εθνικιστικής ντροπής), αλλα ότι επιχειρεί μια ψυχολογικο-ποίηση
(ας μου επιτραπεί η έκφραση) των κοινωνικών συνθηκών.
Αγαπητή θέλουμε εκλογίκευση των κοινωνικών συνθηκών της εποχής μας, αντλώντας ενδεχομένως διδάγματα από το μεσοπόλεμο της Γερμανίας. Αν καταφύγουμε στον Ράιχ, όπως κάνετε [παρότι παραπέμπετε στον Μπέργκμαν], το έχουμε χαμένο.
Ο φασισμός είναι η πιο αντιδραστική μορφή διακυβέρνησης που αξιοποιεί το μεγάλο κεφάλαιο σε βάρος των εργαζομένων. Αρχικα σαν εφεδρεία για να ρυμουλκήσει όλο το πολιτικό σύστημα προς τα δεξιά, μετέπειτα, αν χρειάζεται, ως άμεση κυβερνητική επιλογή.
Μεσολαβεί μια κυβερνώσα σοσιαλδημοκρατία που φέρνει όλα τα άγρια μέτρα σε βάρος των εργαζομένων, που ξεκληρίζει ταυτόχρονα τους μικροαστούς και τους σπρώχνει στην αγγαλιά του φασισμού.
η εκλογίκευση έχει να κάνει με τη διάταξη αυτή των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων. Αν αναρωτιέστε, λοιπόν, ποια ειναι η ψυχολογική διάσταση των πραγμάτων,
θα σας έλεγα να προτιμήσετε τους Καταραμένους του Βισκόντι,
ίσως και το Χοιροστάσιο του μεγάλου ποιητή της εικόνας Παζολίνι….
πάντως σίγουρα μην μείνετε στον Λεόνε, τον Κλίντ Ιστγουντ και τις αρπαχτές του Κουροσάβα :-)
Ορέος! Εσύ ξύνεις τα νύχια σου για αχαλίνωτο ξεκατίνιασμα («εθνικό[ς] συρφετό[ς] του Λαφαζάνη», «φερέφωνο της εθνικιστικής ντροπής»), αλλά …εγώ είμαι αυτός που δίνω το εναρκτήριο λάκτισμα! Γουστάρω! Πάνω απ’ όλα, όμως, πολύ μού αρέσει που, ενώ αναφέρεσαι στο δικό μου σχόλιο, δεν κατάφερες να ψελλίσεις ούτε εν (1!) φωνήεν επί τής ουσίας του. Κι ας φρόντισα να καταθέσω εδώ τις πληροφορίες και το υλικό που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον τών δικών μου ισχυρισμών. Δηλαδή, όχι μόνο σάς πέταξα το γάντι, αλλά σας άνοιξα και την οπλοθήκη για να διαλέξετε όποιο ό,τι θέλετε! Παρ’ όλα αυτά –εσύ τουλάχιστον, δεν ξέρω για άλλους–, μούγκα στη στρούγκα. Και περιγράφεις αυτή την αφωνία ως κίνηση τάχα ευφυίας που σε οδήγησε να μην …«τσιμπήσεις»! Φίλε μου κόκκινε σινεφίλ, σου ’χω άσχημα νέα:
Δεν ψιχαλίζει!
και μετά απο την αναμενόμενη παρέμβαση του γνωστού και μη εξαιρετέου λεφτ-τζι-αϊ-τζο (εκεί φτάνουν οι γνώσεις του στο.. σινεμά :-) )
ας επανέλθουμε λίγο στο θέμα μας;
Ξεκινώντας από το τέλος: η πρώτη ταινία σπαγκέτι γουέστερν του Λεόνε, αναφέρεται σε έναν μοναχικό καβαλάρη (χαρακτηριστικό του οποίου είναι ότι πάντα πυροβολεί πιο γρήγορα απ’ τον ίσκιο του) που φτάνει σε μια πόλη της Αγριας Δύσης στα σύνορα με το Μεξικό και πασχίζει να κυριαρχήσει ανάμεσα σε δυο συμμορίες που ελέγχουν το εμπόριο όπλων και λικέρ με τη γείτονα χώρα, επιβάλλοντας την απόλυτη τρομοκρατία στην περιοχή.
.Αξιοποιώντας όλα τα μέσα της κυριαρχίας, και του διαίρει και βασίλευε, καταφέρνει να επικρατήσει επί πτωμάτων…για μια χούφτα δολάρια παραπάνω.
Αυτή είναι ίσως η καλύτερη ταινία της τριλογίας. Γιατί σε αυτή την ταινία δεν υπάρχει καλός, κακός και άσχημος.
υπάρχει η άγρια δύση και η επιβίωση επί πτωμάτων.
______
το έκτρωμα του φασισμού γεννιέται στο έδαφος του καπιταλισμού. Και εδώ δεν κολλάει κανένας μαζικός ψυχισμός ή μαζικη ψυχολογία…όπως ισχυρίζεται η αρχική αρθρογράφος (ο όρος ψυχοθεραπεία, μάλλον είναι αδόκιμος). Ακόμη κι αν ο εκφασισμός σε αυτή τη συγκυρία αξιοποιεί και τμήμα της εθνικιστικής αφήγησης από το οπλοστάσιο της ιστορικής παραποίησης (βλέπε δεν υπάρχει εθνος των μακεδόνων, μακεδονική γλώσα, τρισχιλιετής ιστορία του ελληνικού έθνους κτλ… κτλ…)
υγ:
ακου λίγο Μορικόνε τζι-αϊ-τζο [ντύνει την πρώτη ταινία του Λεόνε], μπας και στανιάρεις και καταλάβεις ότι δεν ασχολούνται όλοι με την πάρτη σου σε αυτόν τον μικρό πλανήτη
https://youtu.be/mLXQltR7vUQ