.
.

Παντιέρα, ιστότοπος αντικαπιταλιστικής ενημέρωσης

.


Τελικά είναι σημαντικό να εμβαθύνουμε στη Θεωρία των Κρίσεων


Νίκος Στραβελάκης

Μια συζήτηση με αφορμή τις Θέσεις του ΚΚΕ

Γράφοντας μια κριτική για τη θεωρία των κρίσεων που διατρέχει τις θέσεις του ΚΚΕ στη Παντιέρα (τίτλος αρχικού άρθρου «Το ΚΚΕ και η θεωρία των Κρίσεων») ήλπιζα ότι η αναφορά θα πυροδοτούσε μια ευρύτερη συζήτηση γύρω από το θέμα και την εξαγωγή πολιτικών συμπερασμάτων. Η συζήτηση επιβεβαίωσε τις προσδοκίες και θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συμμετέχοντες για αυτό. Το παρόν σκοπό έχει να σχολιάσει αυτή τη συζήτηση με σκοπό όχι να κλείσει αλλά να ανοίξει το θέμα ευρύτερα.

Ο λόγος που ασχολήθηκα με τις θέσεις του ΚΚΕ για τη κρίση ήταν η αντίκρουση της πεποίθησης του κόμματος ότι η κρίση που ξέσπασε το 2008 δεν συνιστά ένα γεγονός που χρειάζεται να μεταβάλλει την πολιτική τακτική του κόμματος. Το επιχείρημά μου είναι ότι αυτή η θέση βασίζεται σε μια θεώρηση που χαρακτηρίζει κρίσεις αυτό που οι οικονομολόγοι  ονομάζουν πενταετή και δεκαετή κύκλο, ενώ στο Μάρξ οι κρίσεις είναι οι καθοδικές φάσεις «μακρών κυμάτων» στη καπιταλιστική συσσώρευση που εμφανίζονται κάθε σαράντα χρόνια περίπου. Ένα γράφημα που δείχνει  τη διαφορετικότητα των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων και της μακρόχρονης τάσης της καπιταλιστικής οικονομίας είναι το ακόλουθο:

Το σχήμα παρουσιάζει χρονολογικές σειρές τιμών σε όρους χρυσού για τις ΗΠΑ (έντονη γραμμή) και τη Βρετανία από το 1780 μέχρι το 2010. Οι χρονολογικές σειρές εμφανίζουν κύματα Kontratief που εκτείνονται σε όλη την ιστορία του καπιταλισμού από τη πρώτη μεγάλη οικονομική κρίση που ξεκίνησε στα 1815 μέχρι τη τρέχουσα μεγάλη ύφεση που ξεκίνησε το 2008. Στην εμφάνιση κρίσεων παρεμβάλλονται διαστήματα οικονομικής ανόδου της τάξης των σαράντα ετών περίπου. Όμως το σχήμα δείχνει ότι στο πλαίσιο των μεγάλων κυμάτων υπάρχουν και μικρότερες διακυμάνσεις με περιοδικότητα πέντε και δέκα ετών που αντιστοιχούν σε δευτερεύουσες αυξομειώσεις στην συσσώρευση κεφαλαίου που όμως δεν μεταβάλλουν τη μακροπρόθεσμη τάση της οικονομίας.

Σημαντική βιβλιογραφία (Grossman 1928, Rosdolsky 1977, Mandel 1992, Shaikh 1992) έχει δείξει ότι τα μακρά κύματα έχουν να κάνουν με τη πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους σε συνδυασμό και αντιδιαστολή με τις «αντίρροπες τάσεις». Είναι εκδηλώσεις της βασικής αντίθεσης του συστήματος της αντίθεσης κεφάλαιο εργασία. Αντίθετα οι βραχυχρόνιες διακυμάνσεις έχουν να κάνουν με  άλλες αιτίες. Ο πενταετής κύκλος οφείλεται σε  αποκλίσεις της συνολικής προσφοράς με τη συνολική ζήτηση, που αντανακλούν αυξομειώσεις στο δανεισμό και τη μόχλευση εν γένει, που με τη σειρά τους επηρεάζουν το ύψος των επιτοκίων και μέσω αυτών την οικονομική δραστηριότητα. Αντίστοιχα, ο δεκαετής κύκλος αφορά τη σχέση του ύψους του κεφαλαιακού εξοπλισμού και του βαθμού αξιοποίησής του. Με άλλα λόγια η αναρχία της καπιταλιστικής παραγωγής οδηγεί στην εμφάνιση περιοδικών διακυμάνσεων δεκαετούς διάρκειας όπου το παραγωγικό δυναμικό προσαρμόζεται στο βαθμό αξιοποίησής του. Δηλαδή περιορίζεται η υπερβάλλουσα παραγωγική δυναμικότητα στην καθοδική φάση ενώ επεκτείνεται η παραγωγική δυναμικότητα στην ανοδική φάση.

Αντίθετα οι θέσεις του ΚΚΕ θεωρούν ότι:  «η τάση για επέκταση του κεφαλαίου (τόσο με τη μορφή Άμεσων Ξένων Επενδύσεων όσο και με την κίνηση του χρηματικού κεφαλαίου) ενισχύει το διεθνή συγχρονισμό της περιοδικής εκδήλωσης της κρίσης υπερ-συσσώρευσης κεφαλαίου» (Θέσεις σελ. 6). Άρα  «η επέκταση του κεφαλαίου» δεν έχει να κάνει με την καπιταλιστική κερδοφορία αλλά με επενδύσεις, κυρίως προς την περιφέρεια που επιφέρουν «κρίσεις υπερ-συσσώρευσης» λόγω της «συγχρονισμένης εμφάνισής τους». Είναι μια θεώρηση που περιορίζει τις καπιταλιστικές κρίσεις στο δεκαετή κύκλο που περιγράψαμε παραπάνω. Αν προσπαθήσει κανείς να συνδυάσει αυτή την αντίληψη με τις βασικές αντιθέσεις του καπιταλισμού προκύπτει ένα αντιφατικό επιχείρημα που συνδυάζει τη δυσανάλογη επέκταση του τομέα Ι με τη «θεωρία υποκατανάλωσης». Ο λόγος είναι ότι στο πλαίσιό του αποσυνδέεται η πορεία του ποσοστού κέρδους από την πορεία των κερδών. Σε αυτό το σχήμα κάθε διακύμανση της οικονομικής δραστηριότητας είναι καπιταλιστική κρίση.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, η παραγωγή του τομέα Ι (παραγωγή μέσων παραγωγής) είναι εισροή για την παραγωγή του τομέα ΙΙ (παραγωγή μέσων κατανάλωσης). Συνακόλουθα, ο περιορισμός του μεριδίου των μισθών, αποτέλεσμα της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, οδηγεί σε περιορισμό της κατανάλωσης, άρα και της οικονομικής δραστηριότητας. Το επιχείρημα είναι αντιφατικό με την έννοια ότι δεν αφορά μια μεγεθυνόμενη οικονομία μιας και κάθε αποταμίευση κερδών για επέκταση της παραγωγής συνεπάγεται περιορισμό της κατανάλωσης και κρίση. Με άλλα λόγια το συμπέρασμα για την εμφάνιση της κρίσης αντιφάσκει με την παραδοχή για την «τάση για επέκταση του κεφαλαίου» και τη συνακόλουθη υπερσυσσώρευση. Παράδειγμα τέτοιου αντιφατικού σχήματος είναι η θεωρία κρίσεων που παρουσιάζεται στο βιβλίο του Λουίς Σεγκάλ το οποίο η Σύγχρονη Εποχή εξέδωσε πρόσφατα για 3η φορά (η πρώτη το 1936).

Η λανθασμένη ανάγνωση της δυναμικής του καπιταλισμού γεννά και λανθασμένα πολιτικά συμπεράσματα. Αφού κάθε διακύμανση είναι και μια καπιταλιστική κρίση, η κρίση είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Έτσι υποβαθμίζεται η σημασία των μεγάλων καπιταλιστικών κρίσεων οι οποίες σημαδεύουν (θετικά και αρνητικά) την πορεία των πραγμάτων για εποχές ολόκληρες. Το κυριότερο όμως είναι ότι η εκδήλωση των αντιθέσεων του συστήματος στις συνθήκες της κρίσης δημιουργεί συνθήκες εκρηκτικής συμπίεσης των λαϊκών αναγκών, διάλυσης ψευδαισθήσεων και όξυνσης των ενδοαστικών αντιθέσεων. Δηλαδή, δεν είναι μόνο ότι οι μάζες «δεν θέλουν να κυβερνηθούν όπως παλιά» αλλά και οι «καταπιεστές δεν μπορούν να κυβερνήσουν όπως παλιά». Με άλλα λόγια το σύστημα είναι αδύναμο σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης γιατί η καπιταλιστική κρίση δεν είναι απλά κρίση «υπερ-παραγωγής» ή «υπερ-συσσώρευσης» αλλά χτυπά στην καρδιά του συστήματος, στο κίνητρο του κέρδους .

Θα περίμενε κανείς ότι σε μια τέτοια κριτική η απάντηση των μελών ή οπαδών του ΚΚΕ θα ήταν ότι δεν ισχύει η ανάλυση και η θέση του κόμματος για τις κρίσεις είναι διαφορετική. Δεν ήταν έτσι. Το αρχικό επιχείρημα ήταν ότι το κόμμα έχει δίκιο στο ότι οι άμεσες επενδύσεις ακόμα και τώρα παρουσιάζουν αύξηση. Άρα η «παγκοσμιοποίηση» είναι το κυρίαρχο στοιχείο της τρέχουσας κρίσης και η βασική αντίθεσή της είναι ότι ενώ υπάρχει κρίση υπερ-συσσώρευσης «τα διαφορετικά ανταγωνιστικά συμφέροντα των ιμπεριαλιστικών κέντρων και των επιμέρους αστικών κρατών εμποδίζουν την από κοινού διαχείριση της απαξίωσης κεφαλαίου» (Θέσεις σελ.6). Με αυτή τη λογική ζούμε μια κρίση όπως αυτή του 99-2000, όπως σχολίασε και ένα μέλος του ΚΚΕ, με τη διαφορά ότι οι ενδο- ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις παρατείνουν τη διάρκειά της.

Βέβαια τα στοιχεία δεν είναι καθόλου έτσι. Το σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζει την πορεία των μικτών άμεσων επενδύσεων στις χώρες του ΟΟΣΑ και την ΕΕ από το 2007 (που ξεσπά η κρίση) και μετά. Από το διάγραμμα είναι προφανές ότι οι άμεσες επενδύσεις έχουν περιοριστεί μέχρι και πάνω από 50% τόσο παγκόσμια όσο και στην ΕΕ. Η μείωση στη πραγματικότητα είναι ακόμη μεγαλύτερη διότι στις στατιστικές του ΟΟΣΑ, από όπου προέρχονται τα στοιχεία, περιλαμβάνονται και οι εξαγορές. Δηλαδή, ιδιωτικοποιήσεις όπως το ξεπούλημα του ΟΛΠ και του Ελληνικού θεωρούνται επενδύσεις παρόλο που δε μεταβάλλουν τη παραγωγική δυναμικότητα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρόβλεψη για το 2016 μιλά για επιπλέον μείωση της τάξης 6%.

Αυτή η λανθασμένη ανάγνωση των στοιχείων κρύβει όμως και τις αδυναμίες αυτού του θεωρητικού σχήματος. Η κρίση, όπως γράφει και ένα μέλος του ΚΚΕ στη συζήτηση, οφείλεται στην: «…  επιβράδυνση της διευρυμένης αναπαραγωγής [που] δημιουργεί υπερ-συσσώρευση κεφαλαίου που αναζητά διέξοδο». Άρα δεν είναι η μειωμένη κερδοφορία που δημιουργεί την κρίση αλλά το γεγονός ότι τα υπερκέρδη δεν βρίσκουν διέξοδο μια άποψη που παραπέμπει στο “Finance Capital” του Hilferding, ή ακόμη και στη θεωρία υποκατανάλωσης της Λούξεμπουργκ. Το σημαντικό αναλυτικό σφάλμα αυτής της ανάγνωσης των καπιταλιστικών οικονομιών είναι ότι ενώ οι άμεσες επενδύσεις είναι στοιχείο αποκατάστασης της καπιταλιστικής κερδοφορίας στο Μάρξ, για το ΚΚΕ είναι το ακριβώς αντίθετο. Είναι οι «συγχρονισμένες» άμεσες επενδύσεις που παράγουν «κρίση υπερ-συσσώρευσης».  Για να γίνει κατανοητή η διαφορά χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο απόσπασμα από το 3ο τόμο του κεφαλαίου:

«Όσον αφορά τα κεφάλαια που επενδύονται σε αποικίες, κλπ, …, μπορεί να αποδώσουν υψηλότερα ποσοστά κέρδους για τον απλούστατο λόγο ότι το ποσοστό κέρδους είναι εκεί υψηλότερο εξ αιτίας της καθυστερημένης ανάπτυξης και ομοίως λόγω της εκμετάλλευσης της εργασίας…Γιατί δεν ισχύει ότι αυτά τα υψηλότερα ποσοστά κέρδους, πραγματοποιούμενα από κεφάλαια επενδυμένα σε κάποιες γραμμές [παραγωγής-Ν.Σ.] και επαναπατρισμένα στη συνέχεια μπαίνουν στην εξίσωση του γενικού ποσοστού κέρδους και άρα τείνουν, σε αυτό το βαθμό, να το αυξήσουν…» (Κεφάλαιο Τόμος ΙΙΙ Κεφ. 14)

Η αμφισβήτηση της θεωρίας της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους ως θεωρία κρίσεων δεν περιορίσθηκε στην αποσύνδεση της πορείας των κερδών με το ποσοστό κέρδους. Συνομιλητές  που αποδέχονται τη θεωρία των μονοπωλίων και του «μονοπωλιακού σταδίου» αμφισβήτησαν κατά πόσο ο νόμος της πτωτικής τάσης ισχύει γενικά ή υπό συνθήκη. Η άποψη που επιχειρηματολογήθηκε είναι ότι οι αντίρροπες τάσεις, παραδείγματος χάριν το διεθνές εμπόριο ή/και οι άμεσες επενδύσεις, που περιγράφονται στο προηγούμενο απόσπασμα από το Μάρξ, έχουν αναστρέψει την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους. Είναι μια πολλή παλιά άποψη που ανάγεται στο von Bortkiewicz ενώ τη δεκαετία του 1920 το επιχείρημα επαναδιατυπώθηκε από τη Natalie Moskowska. Αρχικά θα ασχοληθούμε  με την ευρύτερα γνωστή εκδοχή της που αναφέρεται στον Paul Sweezy και τη Joan Robinson. Η λογική είναι ότι η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους ισχύει όταν ο συντελεστής υπεραξίας (s/v) είναι σταθερός ενώ η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (c/v) αυξάνει. Σε αντίθετη περίπτωση η πορεία του ποσοστού κέρδους είναι απροσδιόριστη. Η ακόλουθη εξίσωση του ποσοστού κέρδους (r) εξηγεί τα πράγματα:

Είναι προφανές ότι εάν ο αριθμητής του κλάσματος (s/v) είναι σταθερός ενώ ο παρονομαστής ανεβαίνει τότε το ποσοστό κέρδους πέφτει. Σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (c/v) να αυξάνει ταχύτερα από το συντελεστή υπεραξίας.

Βέβαια ο Μάρξ δεν ήταν τόσο αφελής ώστε να θεωρήσει μια ταυτολογία ως το βασικότερο νόμο της καπιταλιστικής οικονομίας. Στην ουσία αυτό που καταλάβαινε ήταν ότι ο συντελεστής υπεραξίας (s/v) περιορίζεται από την έκταση της εργάσιμης ημέρας και την αξία των εμπορευμάτων που απαιτούνται για την αναπαραγωγή της εργατικής τάξης. Αντίθετα η αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου πηγάζει από την ίδια την αντίθεση κεφάλαιο εργασία και με αυτή την έννοια δεν έχει όριο. Οι καπιταλιστές θα εφαρμόσουν παραγωγικότερες τεχνικές ακόμη και για ένα πολύ μικρό ποσοστό αύξησης της σχετικής υπεραξίας αρκεί να τους εξασφαλίζει υψηλότερο περιθώριο κέρδους στο υψηλότερο δυνατό ποσοστό κέρδους. Το απόσπασμα από τις «Θεωρίες Υπεραξίας» που παραθέτει ο Rosdolsky (The Making of Marx s’ Capital) είναι χαρακτηριστικό:

«Όσο μεγαλύτερη η υπεραξία του κεφαλαίου πριν την αύξηση του παραγωγικού δυναμικού, τόσο μεγαλύτερο το ύψος της προϋποτιθέμενης υπερβάλλουσας εργασίας, ή υπεραξίας του κεφαλαίου, ή τόσο μικρότερο το τμήμα της εργάσιμης ημέρας που διαμορφώνει το αντίστοιχο για τον εργάτη που εκφράζει την αναγκαία εργασία [και άρα] τόσο μικρότερη η αύξηση της υπεραξίας που το κεφάλαιο αποκτά από την αύξηση του παραγωγικού δυναμικού. Άρα όσο ποιο ανεπτυγμένο είναι ήδη το κεφάλαιο…τόσο ποιο επιθετικά θα πρέπει να αναπτύξει το παραγωγικό δυναμικό ώστε να αξιοποιηθεί, δηλαδή να προσθέσει υπεραξία σε αυτό καθαυτό, ακόμη και στον ελάχιστο βαθμό – επειδή πάντα περιορίζεται από το τμήμα της ημέρας που μεταφράζεται σε αναγκαία εργασία και το σύνολο της εργάσιμης ημέρας. Μπορεί να κινηθεί μόνο μέσα σε αυτούς τους περιορισμούς»

Οι εμπειρικές μετρήσεις του ποσοστού κέρδους δικαιώνουν την οπτική του Μάρξ όπως φαίνεται και από τα σχήματα που ακολουθούν.

Το πρώτο σχήμα δείχνει την πορεία του ποσοστού κέρδους στις ΗΠΑ το Ενωμένο βασίλειο και τη Γερμανία ( για τη Γερμανία με ασυνέχειες) από το 1850 μέχρι το 2010. Είναι προφανές ότι αν εξαιρέσουμε ένα πολύ σύντομο διάστημα αμέσως μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο που το ποσοστό κέρδους περιστασιακά ανακάμπτει η πορεία του είναι ξεκάθαρα πτωτική για όλες τις χώρες. Επίσης μεταπολεμικά και η δυναμική του ποσοστού κέρδους είναι παρεμφερής για όλες τις χώρες, όχι μόνο τις αναπτυγμένες (ΗΠΑ, Ενωμένο Βασίλειο, Γερμανία) αλλά ακόμη και σε εξαρτημένες καπιταλιστικές οικονομίες όπως η Ελλάδα. Αυτό φαίνεται από το δεύτερο γράφημα που δείχνει τη πορεία του ποσοστού κέρδους στην Ελλάδα μεταπολεμικά και το οφείλουμε στην έρευνα του Θανάση Μανιάτη και του Κώστα Πασά.

Η εικόνα της  δυναμικής του ποσοστού κέρδους δεν επαληθεύει τα επιχειρήματα των οπαδών της θεωρίας των σταδίων. Συγκεκριμένα, επιχειρηματολογούν ότι η κρίση είναι φαινόμενο της περιφέρειας διότι το διεθνές εμπόριο έχει αναστρέψει την πορεία του ποσοστού κέρδους στις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Τα παραπάνω σχήματα δείχνουν ότι το ποσοστό κέρδους πέφτει σε όλες τις χώρες είτε μητροπολιτικές είτε περιφερειακές. Το ότι παραμένει υψηλότερο στις μητροπολιτικές χώρες από ότι στη Ελλάδα έχει να κάνει με την ένταση της κρίσης και όχι με τον αν υπάρχει κρίση ή όχι. Είναι κρίμα σε ένα διάστημα που η κρίση έχει φτάσει στο σημείο να αποσταθεροποιεί τα αστικά κοινοβουλευτικά συστήματα χωρών όπως οι ΗΠΑ, το Ενωμένο Βασίλειο και την Ιταλία ενώ δοκιμάζει υπερεθνικές καπιταλιστικές ενώσεις όπως η ΕΕ να οδηγούμαστε από λανθασμένη ανάλυση στην άποψη ότι η κρίση είναι ζήτημα της περιφέρειας.

Όμως ο περιορισμός της κρίσης στη περιφέρεια γεννά ένα δεύτερο ερώτημα: Γιατί σε ένα περιβάλλον όπου οι καπιταλιστικές μητροπόλεις υποτίθεται έχουν ξεπεράσει τις καπιταλιστικές κρίσεις έχουμε τέτοιας έντασης κρισιακά φαινόμενα; Επιπλέον, γιατί παρόλο που το σύστημα αλλάζει στάδιο οι μεγάλες καπιταλιστικές κρίσεις επανέρχονται κάθε σαράντα περίπου χρόνια σε όλη την ιστορία του καπιταλισμού; Το μόνο που μπορεί να επικαλεστεί κανείς είναι ότι η τρέχουσα κρίση δεν είναι σαν τις άλλες είναι χρηματοπιστωτική κρίση και δεν αφορά την παραγωγή και την κερδοφορία. Είναι η άποψη που έχουν επιχειρηματολογήσει ο Κώστας Λαπαβίτσας και αρκετοί οπαδοί της θεωρίας της «χρηματιστικοποίησης» του κεφαλαίου. Μια άποψη που καταλήγει ότι με τη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα οι κρίσεις θα ξεπεραστούν. Δεν είναι τυχαίο ότι οι οπαδοί αυτής της άποψης θεωρούν το βιβλίο του Hilferding “Finance Capital” ως πρόγονο της άποψής τους. Στην εξέλιξη της κρίσης η άποψη  βρίσκεται σε άμυνα αφού ήδη βρισκόμαστε στον όγδοο χρόνο, έχουν ξοδευτεί 10 τρις. παγκοσμίως σε «προγράμματα» ποσοτικής χαλάρωσης και το σύστημα δε δείχνει να επανέρχεται σε συνθήκες κανονικής συσσώρευσης.

Βέβαια οι σχολιαστές του άρθρου μου προσπαθούν να επιχειρηματολογήσουν το ζήτημα από τη σκοπιά «της γενικής κρίσης του καπιταλισμού» όπως παρουσιάσθηκε σε ένα εγχειρίδιο της Ακαδημίας επιστημών της ΕΣΣΔ του 1954. Το εγχειρίδιο είναι γραμμένο για έναν και αποκλειστικό λόγο να δικαιολογήσει την πολιτική της ΣΕ στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο. Από αυτή τη σκοπιά το επιχείρημα του ξεπεράσματος της καπιταλιστικής κρίσης από τις μητροπόλεις του καπιταλισμού, χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει ότι το κέντρο της ταξικής πάλης είναι πλέον στον λεγόμενο «τρίτο κόσμο» και εκεί πρέπει να στρέψει τη προσοχή του το κίνημα. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, η κρίση θα μεταφερθεί στο «κέντρο» όταν θα έχουν αποκοπεί αρκετοί «κρίκοι» από την ιμπεριαλιστική αλυσίδα ώστε να κλείσουν οι κρουνοί του διεθνούς εμπορίου για τα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Πέρα από το γεγονός ότι είναι μια λαθεμένη ανάγνωση της δυναμικής των καπιταλιστικών οικονομιών η συγκεκριμένη θεώρηση είναι και τελείως εκτός της πραγματικότητας του σύγχρονου κόσμου.

Στο πλαίσιο της συζήτησης εκφράστηκε και η άποψη (αν το κατάλαβα καλά) ότι οι μεγάλες καπιταλιστικές κρίσεις είναι με μια έννοια το σωρευτικό αποτέλεσμα των μικρότερων διακυμάνσεων. Η ακριβής διατύπωση είναι «…δεν μπορώ να αντιληφθώ τις Κρίσεις λόγω υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου να εκδηλώνονται παρά διαμέσου των υπαγόμενων ταλαντώσεων των “μικρότερων” κύκλων». Όπως ανάφερα και παραπάνω οι αιτίες πίσω από τις ποιο βραχυχρόνιες διακυμάνσεις (5ετής και 10 ετής κύκλος) είναι κατά τη γνώμη μου (και τη γνώμη αρκετών άλλων) διαφορετικές από εκείνες που αφορούν τα μακρά κύματα. Αν αυτό που προσπαθεί να επιχειρηματολογήσει αυτή η άποψη είναι ότι οι βραχυχρόνιες διακυμάνσεις μπορεί να πυροδοτήσουν μεγάλες καπιταλιστικές κρίσεις αυτό είναι σωστό. Όπως θα πρέπει πάντα να έχουμε ξεκάθαρο ότι άλλο ο μηχανισμός πυροδότησης και άλλο η αιτία της κρίσης. Ο Μάρξ το λέει ξεκάθαρα στο ακόλουθο απόσπασμα

«Εξετάζοντας γιατί η γενική πιθανότητα κρίσης εξελίσσεται σε μια πραγματική κρίση είναι περιττό να απασχολείται κανείς με μορφές κρίσης που αναδύονται από τη λειτουργία του χρήματος ως μέσου πληρωμών [δηλαδή τη πίστη και τη μόχλευση-ΝΣ]. Αυτός είναι και ο λόγος που οι οικονομολόγοι αρέσκονται να επιχειρηματολογούν ότι αυτή η προφανής μορφή είναι η αιτία των κρίσεων». (Marx, Theories of Surplus Value part 2 1969, 514-5)

Η συζήτηση είχε και μια ιστορική διάσταση με την έννοια ότι έφερε στην επιφάνεια ζητήματα για την εξέλιξη της Σοβιετικής Ένωσης και των ρευμάτων του κομμουνιστικού κινήματος. Είναι μια συζήτηση που αναμένω να ενταθεί και λόγω της επετείου των εκατό χρόνων από την Οχτωβριανή επανάσταση και αυτό είναι θετικό. Η δυναμική του καπιταλισμού και η θεωρία των κρίσεων έχει παίξει κομβικό ρόλο στη πορεία του κομμουνιστικού κινήματος. Από τη λεγόμενη «συζήτηση για την κατάρρευση» στους κόλπους της 2ης διεθνούς στις αρχές του περασμένου αιώνα, στην οικονομική πολιτική του νεαρού Σοβιετικού κράτους  και την εσωκομματική πάλη τη δεκαετία του 20, τη καταστροφική πολιτική της comintern τα χρόνια της μεγάλης ύφεσης, το «μεταβατικό πρόγραμμα» του Τρότσκι το 38 και τη θεωρία της «γενικής κρίσης του καπιταλισμού» που εμφανίσθηκε στο εγχειρίδιο της ακαδημίας επιστημών το 54. Έχω επιχειρηματολογήσει αλλού ότι σε όλη αυτή την περίοδο το κομμουνιστικό κίνημα δεν βασίσθηκε στη μαρξιστική θεωρία των κρίσεων. Νομίζω ότι η όποια αποτίμηση και αντιπαράθεση θα λάβει χώρα με αφορμή τα 100 χρόνια από τον Οκτώβρη του 1917 θα πρέπει να  λάβει αυτό το σημείο υπόψη.

Κλείνοντας θέλω να σταθώ σε μια άποψη που ενώ αναγνωρίζει όλες (ή σχεδόν όλες) τις παρατηρήσεις που έκανα καταλήγει ότι :

«( Στις Θέσεις του ΚΚΕ του 19ου Συνεδρίου): «Η σύγχρονη φιλομονοπωλιακή πολιτική η οποία έχει στρατηγικό χαρακτήρα και στοχεύει στην άνοδο του ποσοστού κέρδους (φτηνότερη εργατική δύναμη, αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις, αποκρατικοποιήσεις, κ.α) ……. Αποτελεί μονόδρομο της καπιταλιστικής ανάπτυξης για την ανάσχεση της τάσης πτώσης του μέσου ποσοστούκέρδους….»

Από τις φετινές Θέσεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ (και όχι του ΝΑΡ) η βασική εξήγηση της κρίσης : «Αντίθετα, πρόκειται για μια δομική κρίση. Είναι το αποτέλεσμα συνδυασμού παραγόντων, όπως: η κρίση των μεθόδων απόσπασης υπεραξίας, του ακολουθούμενου μοντέλου συσσώρευσης (ιδιωτικοποιήσεις, απελευθέρωση των αγορών), της υπερδιόγκωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα, της ανάπτυξης και κρίσης των παγκόσμιων καπιταλιστικών ολοκληρώσεων, της πρωτοφανούς όξυνσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, της αντιδραστικής στροφής στο πολιτικό σύστημα και την αστική δημοκρατία, και της κρίσης των παραδοσιακών ιεραρχιών στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα (κρίση ηγεμονίας των ΗΠΑ).» ΑΝΤΑΡΣΥΑ, Θέσεις για την 3η συνδιάσκεψη.

Ποιά είναι πιό κοντά στα γούστα σου; Αν δεν το έχεις προσέξει «multi-causal» crisis την χαρακτήρισαν οι χειρότεροι σοσιαλδημοκράτες. Μην είσαι φτηνός στο αλεύρι και ακριβός στα πίτουρα.»

Η απάντησή μου είναι: διαφωνώ και με τα δύο αποσπάσματα. Δεν  μπορώ όμως να μη λάβω υπόψη μου ότι η ΑΝΤΑΡΣΥΑ αντιλαμβάνεται (έστω μερικά και λανθασμένα σύμφωνα με την άποψή μου) την ιδιαιτερότητα των στιγμών και προσπαθεί να απαντήσει σε λαϊκά προβλήματα και ανάγκες κάτι που δε φαίνεται να κάνει το ΚΚΕ. Το πραγματικό ερώτημα λοιπόν είναι άλλο: Στην τρέχουσα μεγάλη κρίση η μαρξιστική πολιτική οικονομία είναι το βασικό θεωρητικό εργαλείο ανασύνταξης του κομμουνιστικού κινήματος μιας και είναι η θεωρητική βάση ενός πολιτικού προγράμματος ρήξης και ανατροπής. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου προγράμματος από το εργατικό κίνημα θα είναι εκτός των άλλων καταλύτης για τη φυσιογνωμία του κομμουνιστικού φορέα στη νέα εποχή. Πως θα συμβάλλουμε σε αυτό το στόχο;

image_pdfΛήψη - Εκτύπωση δημοσίευσης


Κριτικές - Συζήτηση

Βαθμολογία Αναγνωστών: 74.29% ( 7
Συμμετοχές )



29 σχόλια στο “Τελικά είναι σημαντικό να εμβαθύνουμε στη Θεωρία των Κρίσεων

  1. Ηλίας Τζ.

    Εμένα θα μου φαινόταν κωμικό να ξεκινήσω μιαν μελέτη σε βασικά κοινωνικοοικονομικά ζητήματα με ζητούμενο να … χτυπήσω τον ρεφορμισμό της “Ανταρσύα”, η, ξερω-γω του τΣύριζα! Η γονιδιακή εμπάθεια της μικροαστικής αριστεράς απέναντι στον βασικό φορέα του κομμουνιστικού κινήματος της περιοχής μας δυναστεύει και εν τέλει ακυρώνει την όποια κριτική της δυνατότητα.
    Η, μήπως, η εμπάθεια εκφράζει απλώς την ανασφάλεια του λέγοντος για τα ίδια τα λεγόμενά του, που επιχειρείται να εξορκιστεί με την προσφυγή στην (ομολογουμένως) εύκολη αγοραία αντι-κουκουέδικη επιδοκιμασία;
    Τι θάχανε η προβληματική σας, αν, π.χ., αγνούσε το ΚΚΕ και τις θέσεις του;
    Τον λόγο της ύπαρξής της;

    Reply
    1. Κ.Σ.

      Καλά, διάβασε μια φορά αυτά στα οποία δήθεν απαντάς

      Reply
  2. Τ.Κ

    Στον Μαρξ σαφώς υπάρχει ο δεκαετής κύκλος με κρίση και όχι διακύμανση.Στο Κεφάλαιο τ.ΙΙ σελ.181 αναφερόμενος στο δεκαετή κύκλο γράφει ”Χάρη σ’αυτό τον κύκλο των αλληλοσυναρτημένων περιστροφών ,ο οποίος περιλαμβάνει κάμποσα χρόνια και στον οποίο είναι καρφωμένο το κεφάλαιο εξαιτίας του πάγιου συστατικού του,προκύπτει μια υλική βάση των περιοδικών κρίσεων…η κρίση αποτελεί πάντα την αφετηρία μιας καινούργιας μεγάλης τοποθέτησης.”
    Μπορείς να μας αναφέρεις πού ακριβώς αναφέρεται στον Μαρξ ,τόμος-σελίδα ,ότι οι κρίσεις είναι οι καθοδικές φάσεις μακρών κυμάτων στη καπιταλιστική συσσώρευση που εμφανίζονται κάθε σαράντα χρόνια περίπου;Δεν επιθυμώ να μου κάνεις δική σου ανάλυση αλλά να μου πείς ακριβώς που τα γράφει ο Μαρξ αυτά.
    Που αναφέρεται στο εγχειρίδιο του 54 ότι το κέντρο της ταξικής πάλης βρίσκεται στη περιφέρεια και ότι η κρίση θα μεταφερθεί στο κέντρο…;
    Γράφει το εγχειρίδιο ”Στην περίοδο του ιμπεριαλισμού στις καπιταλιστικές χώρες αυξάνει η αγανάκτηση του προλεταριάτου ,συσσωρεύονται τα στοιχεία της επαναστατικής έκρηξης ενώ στις αποικιακές και εξαρτημένες χώρες αναπτύσσεται ο απελευθερωτικός πόλεμος ενάντια στον ιμπεριαλισμό.Οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι…δυναμώνουν τις τάσεις συνένωσης των προλεταριακών επαναστάσεων στις καπιταλιστικές χώρες με το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα…”
    Η κρίση δεν φέρνει αυτόματα και την επαναστατική κρίση.Στην επαναστατική κρίση πέραν απ’αυτά τα δυο χαρακτηριστικά που αναφέρονται υπάρχει επιπλέον και η επαναστατική δραστηριότητα των μαζών κάτι που δεν υπάρχει για παράδειγμα σήμερα στην Ελλάδα.Άρα για να καθορίσεις ακριβώς την τακτική σου πρέπει να λάβεις υπόψη όχι μόνο τους δυο παράγοντες αλλά και τις διαθέσεις των μαζών.Διαφορετικά πέφτεις στον υποκειμενισμό…
    Δεν είμαι οπαδός του Περισσού,διευκρινίζω.

    Reply
    1. Νίκος Στραβελάκης

      1) Μάλλον έχουμε διαφορά στην κατανόηση του αποσπάσματος που παραθέτεις. Άλλο είναι να λες ότι οι κρίσεις βασίζονται στο πάγιο κεφάλαιο (οργανική σύνθεση κεφαλαίου) και άλλο ότι ο δεκαετής κύκλος είναι κρίση. Γι αυτό και ο Μάρξ μιλά για “διακύμανση” στην οποία βρίσκεται η “υλική βάση των κρίσεων και όχι για “κρίση”.
      2) Απορώ που δεν σου έκανε καμία εντύπωση το σχήμα με τα στατιστικά δεδομένα από όλη την ιστορία του καπιταλισμού που δείχνει ξεκάθαρα τι είναι κρίση και τι όχι.
      Στο Μάρξ το επιχείρημα για τις κρίσεις αρχίζει ως εξής
      ‘α)Thus, in the same proportion as capital takes up a larger place as capital in the production process relative to immediate labour, i.e. the more the relative surplus-value grows – the value-creating power of capital – the more does the rate of profit fall.’ (Πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους)
      β)There are moments in the developed movement of capital which delay this movement’ i.e. the fall in the rate of profit ‘other than by crises ; such as e.g. the constant devaluation of a part of the existing capital (Ο νόμος έχει μακροχρόνια τάσης γιατί λειτουργεί σε αντιπαράθεση με τις αντίρροπες συνθήκες).
      γ) The process of the falling rate of profit would … bring capitalist production to the point of
      crisis (Η κρίση έχει να κάνει με το νόμο της πτωτικής τάσης)
      δ)Competition can permanently depress the rate ofprofit, if . . . and insofar as a general and permanent fall of the rate ofprofit, having the force of a law, is conceivable prior to competition
      and regardless of competition.’ ‘To try to explain the inner laws ofcapital simply as results of competition means to concede that one does not understand them.’ (Ο νόμος είναι εκδήλωση των βαθύτερων αντιθέσεων και ειδικά της αντίθεσης κεφάλιο εργασία και όχι του ανταγωνισμού)
      ε) ‘The growing incompatibility between the productive development of society and its hitherto existing relations of production expresses itself in bitter contradictions, crises, spasms. The violent
      destruction of capital not by relations external to it, but rather as a condition of its self-preservation, is the most striking form in which advice is given it to be gone, and to give room to a higher state of
      social production.’ (Η εκδήλωση της κρίσης. Για την ακρίβεια των κρίσεων δεν είναι τυχαίος ο πληθυντικός) (Grundrisse p 749-750 Αγγλική Έκδοση)
      Αν διαβάσεις μαζί τα αποσπάσματα βλέπεις την εικόνα των μακρών κυμάτων που επιβεβαιώνεται και από τα εμπειρικά δεδομένα.
      3) Μόνο που χρησιμοποιείται ο ταξικός μαρξιστικός όρος της “αγανάκτησης του προλεταριάτου” είναι η καλύτερη απόδειξη της αποσύνδεσης της ταξικής πάλης από τις μητροπόλεις αλλά το κυριότερο είναι ότι αποτελεί το δικό σας επιχείρημα γράφει ο “el quinto” στη προηγούμενη ανάρτηση.
      “δεν ειμαστε στη φάση της κρίσης στις μητροπόλεις του καπιταλισμού, αλλα της αναζωογόνησης, ο βιομηχανικος κύκλος σε σχέση με το άμεσο παρελθόν -δεκεατία 70 και 90- φαίνεται πια να περιορίζεται χρονικα, το ίδιο και η χρονική διάρκεια της αναπτυξιακής φάσης του βιομηχανικου κύκλου: δηλαδή της αναζωογόνησης και της άνθισης ) είναι η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους. Ομως, η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους δεν μας εξηγεί ΠΛΗΡΩΣ το χαρακτήρα αυτής της κρίσης.”
      Συμφωνείς με αυτό?
      4) Η επαναστατική κατάσταση έχει και υποκειμενικά δεδομένα εγώ αυτό που είπα είναι ότι το σύστημα είναι αδύναμο σε συνθήκες κρίσης γιατί οι από πάνω “δεν μπορούν να κυβερνήσουν όπως πριν”. Σε αυτές τις συνθήκες τα επαναστατικά κόμματα και οι επαναστάτες πρέπει να πιέσουν το σύστημα και να προβάλλουν λύσεις για το λαό που να οδηγούν έξω από το σύστημα, όχι να λένε ότι δεν τρέχει τίποτα όπως το ΚΚΕ (όχ εσύ βέβαια).

      Reply
      1. Τ.Κ

        Για κρίση μιλά σαφώς ο Μάρξ,αλλά άς μην κολλήσουμε εκεί τώρα.Το απόσπασμα από Grundrisse το έχω διαβάσει ,σελ. 571-73 στο ελληνικό κείμενο και δεν βγάζω τα ίδια συμπεράσματα που βγάζεις κι’εσύ ,περί μακρού κύματος.Αυτές είναι θεωρίες που αναπτύχθηκαν μετά όχι από τον Μάρξ.
        Τώρα πρέπει να παραδεχτείς ότι δεν διάβασες το εγχειρίδιο του 54 και προσπαθείς να πιαστείς απ το πουθενά. Αν διαβάσεις τα σχετικά κεφάλαια του εγχειρίδιου θα δεις ότι δεν ισχύουν αυτά που λες παραπάνω για περιφέρεια-κέντρο.Απ’τα στοιχεία πάντως της βιομηχανικής ανάπτυξης και του ΑΕΠ στη Γερμανία δεν φαίνεται αυτή τη στιγμή να είναι σε κρίση.Η συζήτηση με τον κουίντο με τον οποίο συμφωνώ είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα.

        Reply
        1. Νίκος Στραβελάκης

          1) Για τα Grundrisse τα ίδια συμπεράσματα με εμένα βγάζει ο Rosdolski 1977, o Shaikh 1992, o Mandel 1992 και αρκετοί άλλοι για την ακρίβεια εγώ βγάζω τα ίδια συμπεράσματα με αυτούς. Επίσης δεν μου είπες τίποτα για τα εμπειρικά δεδομένα πώς σου φαίνονται?
          2) Αν θεωρείς αυτά που γράφετε “πουθενά” εγώ δεν το θεωρώ γι αυτό και ασχολούμαι.. Το εγχειρίδιο δυστυχώς (για εμένα) το έχω διαβάσει. Τώρα για τη Γερμανία τα στοιχεία του ΟΟΣΑ δεν συμφωνούν μαζί σας. Δείχνουν στασιμότητα με αναιμικούς ρυθμούς μεγέθυνσης κάτω από 0.5%. Συνολικά αυτά τα χρόνια της κρίσης η Γερμανία έχει μεγεθυνθεί λιγότερο από τις ΗΠΑ από το 30-35. Δεν μπορείς πάντως να συμφωνείς με τον Quinto και να θεωρείς τις απόψεις του “πουθενά”.

        2. Τ.Κ

          Και τι θα πει αυτό άλλοι δεν συμφωνούν,εγώ δεν σου είπα για τα εμπειρικά στοιχεία αλλά να μου πεις που το γράφει ο Μάρξ.Και στο απόσπασμα που μας παρέθεσες δεν γράφει κάτι τέτοιο.Πού γράφει για καθοδικές φάσεις μακρών κυμάτων και σαράντα χρόνια;.Το εγχειρίδιο λες ότι το έχεις διαβάσει αλλά δεν μας παραθέτεις αποσπάσματα που να επιβεβαιώνουν αυτά που λες περί περιφέρειας κέντρου,άρα;Κύταξε τώρα η στασιμότητα με αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης δεν είναι κρίση,ο κουίντο στην αρχή είπε για αναζωογόνηση αλλά στη συνέχεια διόρθωσε.Και εσύ αν θυμάμαι καλά,μίλησες για κρίση.Από κει και ύστερα πιστεύω ότι η συζήτηση δεν έχει νόημα.

        3. Νίκος Στραβελάκης

          1) Παράθεσα συγκεκριμένα αποσπάσματα όπου ο Μάρξ α) θεωραί το νόμο της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους ως θεωρία κρίσεων β) θεωρεί ότι είναι μακροχρόνια τάση διότι λειτουργεί σε συνδυασμό με τις αντίρροπες τάσεις άρα δεν αφορά βραχυχρόνιες διακυμάνσεις γ) αναφέρεται σε περιοδικές κρίσεις άρα είναι επαναλαμβανόμενες. Επίσης σου έδειξα την πορεία των καπιταλιστικών οικονομιών για δύο αιώνες. Νομίζω ότι το θέμα είναι προφανές πλέον. Αν θέλεις πες μου ποιοι το βλέπουν αλλιώς 2) Η κρίση δε σημαίνει αρνητικούς ρυθμούς μεγέθυνσης παραδείγματος χάριν οι ΗΠΑ το 1930 είχαν θετικό ρυθμό μεγέθυνσης αυτό δε σημαίνει ότι είχε ξεπεραστεί η κρίση. Στα οικονομικά θεωρούμε ότι έχει ξεπεραστεί η κρίση όταν ανακτηθούν τα προ κρίσης επίπεδα επενδύσεων ή έστω εισοδήματος κάτι που στην Ευρώπη τουλάχιστον δε συμβαίνει. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που διαφωνεί μαζί σου ο υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας “Growth potential has been severely hampered by the crisis. Europe urgently needs to unlock the untapped potential inherent in the completion of the single market in specific sectors of strategic interest.” λέει στη κοινή δήλωση με το Γάλλο υπουργό. Αυτά για τα μεγαλειώδη συμπεράσματα της ανάλυσής σας που δε σηκώνουν και συζήτηση.

        4. el quinto regimiento

          συγγνώμη Νίκο αλλα παίζεις με τις λέξεις.
          Καταρχήν απο που και ως που το εισόδημα στις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις δεν εχει αυξηθεί απο την περίοδο της κρίσης;
          Απο το 2010 εχουμε αυξήσεις στο ΑΕΠ επι 7 συναπτά έτη.

          http://cdn.tradingeconomics.com/charts/germany-gdp-per-capita.png?s=deunygdppcapkd&v=201701041037r

          http://cdn.tradingeconomics.com/charts/united-states-gdp-per-capita.png?s=usanygdppcapkd&v=201701041405r

          είναι ψέμματα αυτα; Τελικα και το ποσοστο κέρδους αυξήθηκε οπως ειδαμε απο το 2009 και το ΑΕΠ. Ρε συ οποιον κανόνα και να θέτεις πάλι έξω πέφτεις ;-)
          Μήπως έχεις μπερδευτεί με την Ελλάδα;

          Να σου θυμίσω τι μας έλεγες για το ρυθμιστικο κεφάλαιο στο διακλαδικο ανταγωνισμο ότι ήταν: “το κεφάλαιο που αποδίδει το ανώτατο ποσοστό κέρδους” πράγμα που σημαινει αυτομάτως οτι εχουμε ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ;

          ΤΟ ΞΕΧΑΣΕΣ ΑΥΤΟ ΝΙΚΟ; Τελικά ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΤΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ δεν μας ειπες ακομη.

        5. Νίκος Στραβελάκης

          Καταρχήν μη χάνεις τη ψυχραιμία σου. Είπα ότι καπιταλιστική κρίση ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΑΕΠ. Μάλιστα έφερα το παράδειγμα των ΗΠΑ το 1930 θετικό ρυθμό ΑΕΠ είχαν. Είπα επίσης ότι στα οικονομικά που μάλλον αγνοείς η κρίση θεωρείται λήξασα όταν ανακτηθούν είτε οι ΠΡΟ ΚΡΙΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ωσ ποσοτό του ΑΕΠ είτε έστω ΤΟ ΠΡΟ ΚΡΙΣΗΣ ΑΕΠ, Αυτό στη Ευρώπη και τη Γερμανία δεν έχει συμβεί η χώρα έχει ρυθμούς μεγέθυνσης μικρότερους από 0.5%. Μάλιστα το ΠΑΡΑΔΕΧΕΤΑΙ ΚΑΙ Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ Σταινμαγερ. Ο μόνος που νομίζει ότι δεν έχει κρίση η Γερμανία είσαι εσύ.

          Σου έχω απαντήσει παρακάτω ότι δεν ενδιαφέρει η βραχυπρόθεσμη δυναμική του ποσοστού κέρδους όσο η τάση που είναι προφανώς καθοδική σε όλες τις μετρήσεις, Αν δεις το σχήμα που έχω αναρτήσει μετά το 80 που τελειώνει η προηγούμενη μεγάλη κρίση το ποσοστό κέρδους ανακάμπτει σχετικά και σταθεροποιείται για μεγάλο διάστημα. Αυτή είναι η ένδειξη ξεπεράσματος της κρίσης από τη σκοπιά του ποσοστού κέρδους. Αν δεις ισχύει και μετά 1935. Επίσης κανε έναν κόπο να μου πεις ποιο κριτήριό μου έπεσε έξω αλλά πρόσεξε δικό μου κριτήριο όχι τι κατάλαβες εσύ.

          Τώρα για το ρυθμιστικό κεφάλαιο μάλλον είναι απόρροια σύγχυσης αυτό που λες. Εγώ είπα ότι εξισώνονται τα ποσοστά κέρδους του ρυθμιστικού κεφαλαίου των διαφόρων κλάδων και αυτό είναι στοιχείο ανταγωνισμού. Αντίθετα στις εμπειρικές μελέτες η διαφοροποίηση των ποσοστών κέρδους των κλάδων είναι ένδειξη μονοπωλίου που είναι το πρόβλημα ???

        6. Νίκος Στραβελάκης

          Επίσης για να μη μείνει αναπάντητο το θέμα με τον ιμπεριαλισμό και τη περιφέρεια στο εγχειρίδιο του 54 δείτε το σχετικό απόσπασμα
          The break-up of the colonial system of imperialism which has begun is leading to a situation in which the sphere of colonial exploitation is becoming narrower and narrower. This inevitably intensifies the economic and political difficulties of the capitalist countries and shakes the foundations of the imperialist system as a whole.
          Άρα η κατάρρευση της αποικιοκρατίας και ο περιορισμός της εκμετάλλευσης των αποικιών προκαλεί το κλονισμό του ιμπεριαλιστικού συστήματος στο σύνολό του. Έχω την εντύπωση ότι πρέπει να ξαναδιαβάσετε το εν λόγω εγχειρίδιο.

  3. el quinto regimiento

    Nίκο κάνεις φάουλ. Το ορθό ειναι να απαντάμε σε αυτα που τέθηκαν από τους “αντιπάλους” συζητητές, οχι να πλάθουμε “εύκολους” αντιπάλους.

    Στη προηγούμενη συζήτηση κανεις δεν αμφισβήτησε το νόμο της πτωτικης τάσης του ποσοστού κέρδους όπως ισχυρίζεσαι εδω:
    “Η αμφισβήτηση της θεωρίας της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους ως θεωρία κρίσεων δεν περιορίσθηκε στην αποσύνδεση της πορείας των κερδών με το ποσοστό κέρδους. Συνομιλητές που αποδέχονται τη θεωρία των μονοπωλίων και του «μονοπωλιακού σταδίου» αμφισβήτησαν κατά πόσο ο νόμος της πτωτικής τάσης ισχύει γενικά ή υπό συνθήκη.”

    Ειδικα οσοι τεχθήκαμε υπέρ του μονοπωλιακού σταδίου του καπιταλισμού, σε καμια περίπτωση δεν ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΑΜΕ ΤΗΝ ΙΣΧΥ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΗΣ ΠΤΩΤΙΚΗΣ ΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ.

    Εσύ αντιθέτως αμφισβήτησες την ύπαρξη μονοπωλιακών κερδών!!! και μονοπωλιακών τιμών!!! ΣΤΙΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ, τασσόμενος μάλιστα ενάντια σε συγκεκριμένα συμπεράσματα και υποθέσεις του έργου του Χίλφερντιγκ (Χρηματιστικό Κεφάλαιο), που όπως σου αποδείξαμε ΥΙΟΘΕΤΗΣΕ ΠΛΗΡΩΣ ο Λένιν.

    Εσύ ισχυριζόσουν ότι το Χρηματιστικό Κεφάλαιο και τα συμπεράσματα του Χίλφερντιγκ αντιβαίνουν… τον νόμο της αξίας. Υποτίθεται ότι θα μας έφερνες εξηγήσεις και αποδείξεις, αλλα εγώ δεν βλέπω τίποτα. Το μονο που παρουσίασες [ΣΤΗ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΚΟΥΒΕΝΤΑ] ειναι ενα απόσπασμα του Χίλφερντιγκ. Σου αντιτάξαμε ομως τη θέση του Λένιν και όλων των σοβιετικών (αναφέρομαι σε λενινιστές) οτι το ανώτατο ποσοστό κέρδους των μονοπωλίων (που αντιστοιχει σε ανώτατο κέρδος) μπορεί να ειναι ανώτερο απο την ανώτερη υπεραξία σε ένα κλάδο της παραγωγικής καπιταλιστικής οικονομίας της μητρόπολης, προκύπτει όμως απο την λεηλασία των αξιών του υπόλοιπου πλανήτη. Το σύνολο των αξιών που παράγεται παγκόσμια ανακατανέμεται υπέρ των μονοπωλίων στις ιμπεριαλιστικές χώρες. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟΤΕΡΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΟΛΩΝ. ο φτωχός αγρότης που δεν βγάζει ούτε το κόστος παραγωγής χωρίς κρατικη επιδότηση, ή ποσοστώσεις και δασμούς ΚΑΙ ΞΕΚΛΗΡΙΖΕΤΑΙ ΜΑΖΙΚΑ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ, δείτε τι έγινε στη ΓΑλλία μετά τον ΒΠΠ μέσα σε 10 χρονια παρακαλώ μέχρι το 1955 ολοι οι φτωχοι αγρότες ξεκληρίστηκαν, αλλα και στις εξαρτημένες χώρες π.χ. ΜΕΞΙΚΟ, δειτε τι γινεται στις φαβέλλες της πρωτεύουσας, μιλάμε για εκατομμύρια προλεταριοποιημένων αγροτών. ΣΤις επισημες στατιστικές οι λακέδες του ιμπεριαλισμού δεν θεωρούν πλεον αυτο το πολυάριθμο στρώμα φτωχοδιαβόλων ως εργάτες, αλλα ως άεργους.

    Ο ίδιος ο Χίλφερντιγκ έπεσε σε αντίφαση σε αυτό το ζήτημα ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΥΧΑΙΑ. Ενώ υποστηρίζει ΟΡΘΟΤΑΤΑΤΑ οτι η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου ΔΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗΣ οδηγεί στη συγκρότηση των μονοπωλίων στις μητροπόλεις και σε πλεόνασμα κεφαλαίου που αναζητά πλέον το μέγιστο κέρδος ΜΕ ΕΞΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΣΕ ΑΓΟΡΕΣ εξαρτημένων χωρών και αποικιών, ξεχνά ΣΚΟΠΙΜΑ να μας πει ότι προφανως αυτο προκύπτει ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΛΕΗΛΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΑΥΤΩΝ (ΑΝΑΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ). Και το ξεχνά, γιατι οπως επισημαίνει ο Λένιν ειναι ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΤΗΣ. Αλλωστε ο Χιλφερντιγκ 13 χρονια μετά (το 1910 εγραψε το Χρηματιστικό Κεφάλαιο) διετέλεσε στέλεχος της κυβέρνησης της ιμπεριαλιστικής Γερμανίας.

    Αναφέρεσαι υποτιμητικά στο εγχειρίδιο της Πολιτικής Οικονομίας της ΕΣΣΔ (1954) που βασιζόταν στις υποδείξεις του Στάλιν, αλλα απ’ αυτα που γράφεις, μάλλον δεν το έχεις διαβάσει. Αναφέρομαι στην απλή διαφοροποίηση κέντρου – τρίτου κοσμου κτλ…. Πόθεν προκύπτουν ολα αυτα; Σελίδες παρακαλώ συγκεκριμένες.

    Εσυ απαρνεισαι τα βασικά λενινιστικά συμπεράσματα ότι το μονοπωλιακό κεφάλαιο στις μητροπόλεις αναζητά ΤΟ ΜΕΓΙΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ και έτσι απο πολύ νωρίς αρχές του εικοστού αιώνα, ο πλανήτης μοιράστηκε σε σφαίρες επιρροής ΜΕ ΕΞΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ απο μια χούφτα ιμπεριαλιστικές χώρες.
    ΚΙ ΟΜΩΣ ΑΝ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ (Α.Ξ.Ε, Χρεόγραφα κρατικά, αγορά μετοχών, χωρίς να φέρεται άμεσα ο έλεγχος απο τις μητρικές στις μητροπόλεις, ΜΙΖΕΣ, ROYALTIES) ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΟΤΙ μια χούφτα χώρες ακομη και σήμερα ελέγχουν το 80% περίπου, ίσως και παραπάνω. ΑΥτος ειναι αμελητέος παράγοντας στην ανάλυση του σύγχρονου καπιταλισμου; ΔΕΝ ΤΟ ΝΟΜΙΖΩ.

    Αλλα αν απαρνιομαστε αυτα τα βασικά συμπεράσματα τότε καταλήγουμε να ειμαστε απολογητές του ιμπεριαλισμου και της αποικιοκρατίας. Γιατι πολύ απλά λίγο να κοιτάξουμε τα τελευταία 50 χρονια τι συνέβη απο την εξαγωγή κεφαλαίου στη Ν. Αμερική, στην Αφρική και στην Ασια θα καταλάβουμε πως ο καπιταλισμός κατάφερε μετά τον πόλεμο να αναπτυχθει ραγδαία στις μητροπόλεις του Βορρά, ειδικα οταν στην ΕΣΣΔ ακολουθήθηκε η καπιταλιστική ανάπτυξη μετά τις μεταρρυθμίσεις Κοσσίγκιν που επέτρεπαν σε κάθε επιχείρηση να λειτουργεί με γνόμωνα το δικό της κέρδος. αγοράζονας και πουλώντας μέσα παραγωγής κατά το δοκούν και έτσι εμφανίστηκαν ολες οι κατηγορίες του νόμου της αξιας ατοφιες. Η ΕΣΣΔ βέβαια ¨δεν ήταν πια σοσιαλιστική και ξεκίνησε ενα ανταγωνισμό μέγιστου κέρδους και εξασφάλισης σφαιρών επιρροής υστερώντας απέναντι στις βασικες μητροπόλεις του καπιταλισμού οσον αφορά τα σχετικη μεγέθη της βιομηχανίας της.

    Οταν ήταν σοσιαλιστική η ΕΣΣΔ υπήρχαν στην ουσία δυο γραμμές για το ξεπέρασμα αυτής της δυσκολίας που απ’ ότι φαίνεται έκρινε και την αντιπαράθεση. Η μια ήταν αυτή του Στάλιν, που έλεγε ότι πρέπει να ξεπεράσουμε τις ιμπεριαλιστικές χώρες ΣΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ αναπτύσσοντας γρήγορα τη βαριά βιομηχανία [η οποία δεν ήταν τόσο ανταποδοτική όσο το η βιομηχανια παραγωγής ειδών κατανάλωσης], ενισχύοντας την ταχεία εκβιομηχάνιση των λαϊκών δημοκρατιών, η άλλη ήταν η γραμμή των ρεβιζιονιστών που έλεγαν να βασιστούμε στο νομο της αξίας, ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ των επιχειρήσεων του ΙΙ τομέα της αναπαραγωγής και οι λαϊκες δημοκρατίες δεν χρειάζονται ταχεία εκβιομηχάνιση, θα προμηθεύονται τα βασικά βιομηχανικά εμπορεύματα (ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ) απο μας :-). Ετσι βέβαια.,..χάθηκε το τρένο της Επιστημονικοτεχνικής Επανάστασης τη δεκαετία του…60.Οι δυτικοι εφάρμοζαν τη σύγχρονη τενική στη βιομηχανία τους, οι ρεβιζιονιστές οχι.

    ΤΑ συμπεράσματα του Λένιν ισχύουν ατόφια σήμερα:

    1) ΑΝΙΣΟΜΕΤΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ: χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η ραγδαία ανοδος της Κίνας και η σύγκρουση που ήδη έχει αρχίσει στην Ευρώπη μεταξύ των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, σε αυτή τη φάση Βρετανία βέρσους ΓΑλλία -Γερμανία. ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ; ο,ε,ο;

    2) ΕΞΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ βασικό χαρακτηριστικού του σύγχρονου ιμπεριαλισμού.

    και για να σε προκαλέσω ακομη περισσότερο. Ο Μαρξ γράφει στο Κεφάλαιο οτι ο νομος της πτωτικης τάσης του ποσοστού κέρδους ειναι ο βασικότερος νομος της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. ΔΕν ισχύει αυτο σήμερα, γιατι απλούστατα τα μονοπώλια δεν αναζητουν απλως ενα μέσο κέρδος που προκύπτει απο τον διακλαδικό ανταγωνισμό μέσα στις μητροπόλεις ΑΛΛΑ ΤΟ ΜΕΓΙΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ, όπως ορθότατα τόνισε ο Ιωσήφ Στάλιν στα Οικονομικά Προβλήματα του Σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, που προκύπτει μέσω της ΛΕΗΛΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ.

    αχ ρε Νίκο για πες μας γιατι ξεκίνησαν ο Πρώτος και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος; Μα για να ξαναμοιραστούν οι αγορές του πλανήτη απο τους ιμπεριαλιστές. Πες μας οτι ξεκίνησε απλώς επειδή έπεσε το γενικό ποσοστό κέρδους στις μητροπόλεις!

    Η θεωρία των διακυμάνσεων έχει διατυπωθει καλύτερα απο τον ίδιο τον Λένιν και μετά απο τον Στάλιν. Μιλάμε για τη ΓΕΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ που αρχίζει με τη συγκρότηση του χρηματιστικού κεφαλαίου στις ιμπεριαλιστικές χώρες και το πρώτο μοιρασμα του πλανήτη σε αγορές. Η ανάκαμψη των ιμπεριαλιστικών χωρών μετά τον πόλεμο δεν θα μπορούσε να γινει χωρίς την λεηλασία του υπόλοιπου πλανήτη. Οσο η ΕΣΣΔ ήταν σοσιαλιστική οι ιμπεριαλιστικές χώρες ειχαν τεράστιο πρόβλημα, τόσο μεγάλο που πυροδότησαν τον Δεύτερο ΠΑγκόσμιο Πόλεμο, στη προσπάθεια των βρετανών να διατηρήσουν τις παλιες τους κτήσεις σε Ασία, Αφρική, στρέφοντας τους γερμανους προς ανατολάς, προς την Ουκρανια και την υπόλοιποι ΕΣΣΔ. Οταν η ΕΣΣΔ έπαψε να ειναι σοσιαλιστική, και αυτό εγινε τη δεκαετία του 60, η παγκοσμια καπιταλιστική αγορά ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ.

    Αλλα ακομη και σε αυτή την περίπτωση η λεηλασία εχει ενα όριο που μας το θέτει αυστηρά ο νόμος της αξίας. Δεν μπορεις να ανακατανείμεις προς όφελός σου , κάτι που δεν έχει παραχθεί. Η κρίση αγγίζει και τις χώρες στις οποίες γίνεται η εξαγωγή κεφαλαίου. Εδώ και ενα χρονο μας έπρηζαν με την νέα ευκαιρία της αγοράς της…Ινδίας…ελα μου ομως που δεν αποδίδει και απ΄ οτι φαινεται η Κίνα…σιγά-σιγα… υποχωρεί κι αυτη σε επενδύσεις στη βιομηχανία της, τη σώνει προς το παρόν ο πιστιωτικος της τομέας που έχει κι αυτος ΓΙΓΑΝΤΩΘΕΙ τεράστια απο το 2009.
    Οταν στη Κίνα θα γινει κραχ, το κραχ θα γινει τρανταχτό σε ολη την οικουμένη του ιμπεριαλισμου και οχι μονο, τότε να δω τι θα λες.

    Reply
    1. el quinto regimiento

      και να θυμίσω και κάτι ακομη. Οι βρετανοι μεγάλοι καπιταλιστές υποστηρικτές του Brexit δικαιολογούν την επιλογή τους, τοποθετώντας τη θέση της Βρετανίας στον ανταγωνισμο των σφαιρών επιρροής των λεγόμενων αναδυόμενων χωρών στο μέλλον. Θεωρούν ότι μέσω της ΕΕ θα χάσουν υπερκέρδη στις χώρες αυτές, προς οφελος προφανως της Γερμανίας ή της Γαλλίας.

      Και να τονίσω ακομη οτι ο παρασιτισμος ο οποίος βέβαια γιγαντώνεται στις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις και στη Μεγάλη Βρετανία είναι τεράστιος, ειναι αποτέλεσμα ακριβώς της αναζήτησης του μέγιστου κέρδους και όχι κάποιου μέσου κέρδους στον διακλαδικό ανταγωνισμο μέσα σε κάθε χώρα.
      Τα μονοπώλια οδηγούν σε ενίσχυση μη παραγωγικών επενδύσεων [οπως ορθότατα ΤΟΝΙΖΕ Ο ΛΕΝΙΝ] και στη διάλυση του παραγωγικού ιστού της μητρόπολης. Γιατι απλούστατα επιλέγουν να χρηματοδοτούν τεράστιες κεροδοφόρες επενδύσεις σε άλλες χώρες.

      ολα αυτα εξηγούνται με τη λενινιστική θεωρία του χρηματιστικού κεφαλαίου, δεν εξηγούνται βέβαια με τίποτα με την λανθασμένη γενίκευση των συμπερασμάτων του Μαρξ που αφορούσαν τον προμονοπωλιακό καπιταλισμό στο σήμερα.

      Reply
    2. el quinto regimiento

      κάτι ακομη γραφεις:
      και κάτι ακόμη για το σχήμα σου οσον αφορά τις άμεσες επενδύσεις λες:
      ” η μείωση στη πραγματικότητα είναι ακόμη μεγαλύτερη διότι στις στατιστικές του ΟΟΣΑ, από όπου ‘
      προέρχονται τα στοιχεία, περιλαμβάνονται και οι εξαγορές. Δηλαδή, ιδιωτικοποιήσεις όπως το ξεπούλημα του ΟΛΠ και του Ελληνικού θεωρούνται επενδύσεις παρόλο που δε μεταβάλλουν τη παραγωγική δυναμικότητα ”

      Συγγνώμη τώρα, η κερδοφορία σε εξαγορές προκύπτει μονο απο επιβολή παραγωγικής δυναμικότητας;

      Καλά δε μου λες γιατι οι αμερικανοι εχουν στηρίξει/εξαπολύσει άμεσα 3 βασικους πολέμους στο Κόλπο
      1) πόλεμος Ιράν/Ιράκ
      2) εισβολή στο Ιράκ με αφορμή την εισβολή του πρώτου στο Κουβέιτ
      3) εισβολή στο Ιράκ υποτίθεται επειδή ο Σανταμ στήριζε την ΑΛ-Κάιντα ή ειχε οπλα μαζικης καταστροφής κτλ..;

      Το πετρέλαιο ειναι ΄ΒΑΣΙΚΗ ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ για τη βιομηχανία τόσο της Ευρώπης , όσο και της Ασίας (Ιαπωνία), χώρες που δεν εχουν πετρέλαιο. Ο έλεχος της ροής του πετρελαίου ειναι που νοιαζει τα μονοπώλια χωρών που δεν κερδίζουν απο τη παραγωγή του, αλλα απο τη διάθεσή του σε ΤΙΜΗ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗ. ΟΙ ΗΠΑ παράγουν οι ιδιες πετρέλαιο. Και η Ρωσσία επίσης.

      Το πετρέλαιο αυτη τη στιγμή ειναι 50 φορές πάνω από το κόστος παραγωγής του. Τουλάχιστον δέχεσαι οτι στη περίπτωση του πετρελαίου υπάρχει μονοπωλιακή τιμή;Ή νομίζεις οτι και αυτο αντιβαινει το νομο της αξίας;

      Φιλε μου νομίζω οτι καπου εχεις μπερδευτεί. Δεν ζουμε σε αγγελικά πλασμένο κοσμο, όπου ανταλάσσονται ισες αξιες., Αντιθέτως υπάρχουν μεγάλοι λήσταρχοι που φορούν κοστούμι πολιτισμένου και κάθε βράδυ Σαββάτου πηγαίνουν στην όπερα, ολη την υπόλοιπη βδομάδα ομως λεηλατούν τους εργαζόμενους σε όλο τον πλανήτη σαν κοινοι κατσαπλιάδες.

      Reply
    3. Νίκος Στραβελάκης

      Δε νομίζω ότι κάνω φάουλ Λες στη προηγούμενη συζήτηση :

      “Οταν ο Μαρξ καταλήγει στη διατύπωση του νόμου της πτωτικής τάσης του ποσοστου κέρδους, το κάνει χρησιμοποιώντας τη θεωρία της αξίας. Γιατι εμπειρικά ο ίδιος ειχε δει οτι ο βαθμός εκμετάλλευσης της εργασίας υ/μ σε αρκετές περιπτώσεις αυξανόταν πολύ βραδύτερα απ’ οτι η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου σ/μ, επομένως το ποσοστο κέρδους υ/μ/(σ/μ+1) τείνει να πέσει.

      Το θέμα ειναι οι παράγοντες που κάθε φορά αντιρροπούν τη πτώση. Η μελέτη αυτών των παραγόντων μας ενδιαφέρει, γιατι αυτοι οι παράγοντες ειναι που σηματοδοτούν σε τελευταία ανάλυση τη κρίση.

      Κατάλαβες τώρα τι λέω; Δεν φτάνει να λες λοιπόν οτι και αυτή η κριση οφείλεται στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους.”
      Καταρχήν μιλάς για “αρκετές περιπτώσεις” κάτι που σημαίνει ότι δεν υπάρχει γενική ισχύς στο νόμο. Επίσης λες ότι ο Μάρξ το είχε δει αυτό “εμπειρικά” δεν ισχύει τα όρια της εργάσιμης ημέρας κοίταγε.

      Αλλά προηγουμένως έχεις γράψει

      …δεν ειμαστε στη φάση της κρίσης στις μητροπόλεις του καπιταλισμού, αλλα της αναζωογόνησης, ο βιομηχανικος κύκλος σε σχέση με το άμεσο παρελθόν -δεκεατία 70 και 90- φαίνεται πια να περιορίζεται χρονικα, το ίδιο και η χρονική διάρκεια της αναπτυξιακής φάσης του βιομηχανικου κύκλου: δηλαδή της αναζωογόνησης και της άνθισης ) είναι η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους.

      Ομως, η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους δεν μας εξηγεί ΠΛΗΡΩΣ το χαρακτήρα αυτής της κρίσης. Τι εννοώ. Οι βασικές ιμπεριαλιστικές χώρες εξάγουν κεφάλαια και εμπορεύματα σε όλο τον πλανήτη, η εξασφάλιση αγορών γι αυτές τις δραστηριότητες είναι από τα βασικά προβλήματα των ξεχωριστών δυνάμεων του κεφαλαίου σε κάθε μεγάλη ιμπεριαλιστική χώρα. Τα μονοπώλια επιδιώκουν το ΜΕΓΙΣΤΟ ΚΕΡΔΟΣ για τις επενδύσεις τους, πολύ πάνω από το μέσο κέρδος που προκύπτει μέσω του ανταγωνισμού στις κεφαλαιακές επενδύσεις κάθε ιμπεριαλιστικής χώρας. Αν δεν τον εξασφαλίσουν, τότε εχουν πρόβλημα.

      Αν αυτό το διαβάσει κανείς μαζί με τη λειτουργία των αντίρροπων δυνάμεων συμπεραίνεις ότι οι αντίρροπες δυνάμεις έχουν αναστρέψει την πτωτική τάση τουλάχιστον για τις μητροπόλεις του καπιταλισμού. ΈΧΩ ΆΔΙΚΟ???

      Reply
      1. el quinto regimiento

        δεν μου αρέσει να “συνδικαλίζω” . Ο Μαρξ ειδε εμπειρικά συγκεκριμένες περιπτώσεις και τις παρουσίασε, επαληθεύοντας το νόμο του, ΟΠΩΣ ΕΚΑΝΕ ΜΕ ΚΑΘΕ ΝΟΜΟ ΠΟΥ ΔΙΑΤΥΠΩΝΕ. Αυτο γράφω.

        Οι εχθροι του Μαρξ έγραφαν οτι αυτα ειναι παραμύθια και οτι γενικα δεν ισχύει ο νόμος της πτωτικης τάσης του ποσοστού κέρδους. Εδώ υπάρχουν κορυφαίοι μαρξίζοντες σήμερα που λένε οτι εμπειρικα δεν επαληθεύεται πουθενα και ποτε ο νομος. Ο κορυφαίος των κορυφαίων αυτής της κατηγορίας ειναι o αγαπημένος των Ναριτών Harvey και απ’ οσο θυμάμαι τα ίδια λέει και ο επικεφαλής της ομάδας που αποφάσισε να ξαναγράψει το…Κεφάλαιο γιατι δεν βρισκουν…επιστημονικό το γράψιμο απο τον Εγκελς (2ο και 3ο Τομο) και επικαλείται ακριβώς τα επιχειρήματα που αναφέρεις για υποτιθέμενη ακύρωση της πτωτικης τάσης απο τη στιγμή που ο καπιταλιστής ο ίδιος επιλέγει να επενδύσει σε σταθερό κεφάλαιο οταν η επένδυση επιφέρει υψηλο ποσοστό κέρδους Τα επιχειρήματα αυτα ομως δεν τα έφερε κανενας απο τους συνομιλητές σου στην κουβέντα πλην πλαγίως καποιος Αρης, ο οποιος ανταρσύα δήλωσε. Ειπε πάνω-κάτω να αναζητήσουμε τη κριση και στη κυκλοφορία, οτι δηλαδή λεει Xάρβει που υποστηρίζει οτι ο Κεινς με τη θεωρία της ενεργούς ζήτησης πλησίασε πιο κοντά την αιτία της πυροδότησης των κρισεων απο τον Μαρξ!

        Τελος , ναι σήμερα δεν εχουμε ΚΡΙΣΗ στις μητροπόλεις του καπιταλισμού, τι να κάνουμε. Κριση ειχαμε το 2009. Το εγχειρίδο που το υποτιμάς τοσο πολύ αναφέρεται επακριβώς τι γινεται οταν εχουμε ΟΞΥΝΣΗ της ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ του καπιταλισμού. Περιγράφει φάσεις ΚΡΙΣΗΣ οπως το 2009 και φάσεις αναμικης ανάπτυξης και στασιμότητας μεχρι το επομενο ΜΠΑΜ. Εσυ μας λες οτι απο το 2009 εχουμε μεινει σε μια φάση του βιομηχανικου κύκλου Ο ΟΠΟΙΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΑΡΞ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ 4.

        Τι να κάνουμε ο Μαρξ τον οποίο επικαλείσαι δε λέει οτι η φάση της κρίσης κρατάει 7 χρόνια. Μαλλον ξεχνάς ότι για να ξεπεραστεί η φάση της κρίσης, αναχρηματοδοτήθηκαν οι τεράστιες τράπεζες, οι κολοσσοι του χρηματιστικού κεφαλαίου, έκλεισαν χιλιάδες επιχειρήσεις μέσα στις μητροπόλεις, πάρθηκαν νέα αντιλαϊκά μέτρα, περάσαμε από μια φάση ΥΨΗΛΟΤΑΤΩΝ επιτοκίων και ρευστότητας που δεν υπήρχε ούτε για δειγμα.

        ΟΤαν θα έχουμε κριση ξανα με απότομο βύθισμα του ΑΕΠ 4-6% και παραπάνω με μηδενική ρευστότητα στις μητροπόλεις του καπιταλισμου και τα χρηματιστήρια θα καταρρέουν τι θα λες; ΚΑτλαβαίνεις τη διαφορά;

        Για να δούμε λοιπόν από άποψη τακτικής τι σημαινει αυτο για κομμουνιστές. Ξαφνικά πέφτει το ΑΕΠ στις βασικες ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις 6%, κλείνουν εργοστάσια, επιχειρήσεις και γινεται της πουτάνας, αρχίζουν ξαφνικα να εμφανίζονται πληθωριστικά φαινομενα στις ΗΠΑ, οι συντάξεις στα ταμεια εξανεμίζονται [ηδη γινεται αυτο σταδιακά] λόγω επενδύσεων σε νέα και παλιά παράγωγαα και ο κοσμος συρρέει στους δρόμους και αρχίζει να τα σπάει -λεμε τώρα-. Εδώ τα πράγματα θα γινουν ακομη χειρότερα.

        εσυ τι λες θα ειναι ΙΔΙΕΣ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΜΕ ΣΗΜΕΡΑ;

        εσυ κρινεις το καπιταλισμό στην φάση ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΚΡΙΣΗΣ με τα σταθμά που θα τον έκρινες στη φάση της ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ η οποία βέβαια κράτησε για δεκαετίες, για τους λόγους που προανέφερα παραπάνω: ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΛΕΗΛΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ, η οποια ομως λεηλασία εχει και κάποια…ορια…
        τώρα θα περνάνει σε μια περίοδο που ο ενοδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμος θα αρχίσει να οξύνεται στο έπακρο.

        Τελος ακομη υποστηρίζεις οτι δεν υπάρχουν μονοπωλιακες τιμες; Τι λες για τη τιμή του πετρελαίου;

        Reply
      2. el quinto regimiento

        τέλος για οποιον ενδιαφέρεται για τη γενικη κριση του καπιταλισμού.
        Οσο υπήρχε η ΕΣΣΔ, υπήρξε ξανα μια φάση σχετικης σταθεροποίησης πριν την οξυνση της γενικης κρισης. Η περίοδος αυτη αρχίζει μετά τη τελευταία μεγάλη αναλαμπή του γερμανικου προλεταριάτου το 1923 που οδήγησε στην εξέγερση του Αμβούργου με επικεφαλής τον Ερνστ Τέλμαν.

        Τα αμερικανικα τραστ τότε με επικεφαλής την JP Μοrgan άρχισαν την απόβαση στην ευρώπη με τεράστια εξαγωγή κεφαλαίου στο βιομηχανικο αιμοδότη της Ευρώπης,την περιοχή του Ρουρ. Οι γερμανοι σοσιαλδημοκραάτες που ειχαν τσακίσει για άλλη μια φορά την επανάσταση στη Γερμανία τα ειχαν βρει μια χαρά με το θειο Σαμ.

        αυτή η εποχή… της σχετικης σταθεροποίησης του καπιταλισμού μας τέλειωσε τώρα. Εχει ενδιαφέρον, ομως, πως άναψε ο ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός με το ξέσπασμα της γενικης κρισης του καπιταλισμού το 29. Τα ιδια φαινομενα εμφανίζονται και σήμερα.

        Reply
        1. Νίκος Στραβελάκης

          1) Μιλώ συγκεκριμένα όταν κάτι ισχύει εμπειρικά στα οικονομικά λέμε ότι το δεχόμαστε ως “τυποποιημένο γεγονός” δηλαδή κάτι που η θεωρία δεν μπορεί να εξηγήσει. Όταν λες “εμπειρικά” αυτό λες τουλάχιστον στη γλώσσα των οικονομικών αν εσύ εννοείς κάτι άλλο πες το, Σε κάθε περίπτωση στο Μάρξ έχουμε μια σαφή αιτιολόγηση που λέει ότι τόσο η εργάσιμη μέρα όσο και το μερίδιο της υπεραξίας,έχουν όρια αντίθετα η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου αυξάνει απεριόριστα και άρα το ποσοστό κέρδους πέφτει. 2) Για να μην έχουμε κρίση στις μητροπόλεις του καπιταλισμού στην παρούσα φάση όπως επιχειρηματολογείς (αυτό δε λες; δεν το φαντάστηκα το διάβασα) πάει να πει ότι το ποσοστό κέρδους εκεί δεν πέφτει. Γιατί δεν πέφτει γιατί όπως λες το διεθνές εμπόριο έχει αναστρέψει την πτωτική τάση (αυτό δεν είναι το επιχείρημα;) Άρα το ποσοστό κέρδους δεν πέφτει κατ ανάγκη στο καπιταλισμό δεν είναι παγκόσμιος νόμος. Αυτά είναι τα δικά σας επιχειρήματα. Απλά θέλετε όπου βολεύει το ποσοστό κέρδους να πέφτει και όπου δε βολεύει να μη πέφτει, αυτό δε γίνεται. Ακόμη και ο Harvey που διαφωνώ με κάθε λέξη που έχει γράψει παίρνει την ευθύνη να πει λανθασμένα βέβαια ότι το ποσοστό κέρδους δεν πέφτει. 3) Λες ότι ο καπιταλισμός σταθεροποιήθηκε το 1923 και αγνοείς ότι το 1929 έγινε η μεγάλη ύφεση ο φασισμός και ο πόλεμος. Αν έγραψα αυτά τα κομμάτια τα έγραψα γιατί άνθρωποι με πολιτική εμπειρία και αναλυτικές δυνατότητες τυφλώνονται από λανθασμένες θεωρίες και δε μπορούν να προσφέρουν σε στιγμές όπως η τωρινή,

        2. el quinto regimiento

          μίλησα για σχετικη σταθεροποίηση του καπιταλισμού απο το 1923 εως το 1929 όταν οξύνθηκε η γενικη κριση του καπιταλισμού. ΤΟ ΓΡΑΦΩ ΞΕΚΑΘΑΡΑ Προφανως φιλε Νικο TΥΦΛΩΝΕΣΑΙ, οπως λες. Εγω ομως δεν εχω καμια ορεξη για δικολαβίες, οταν μιλάω για πολιτική οικονομία. ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΙ ΣΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ.

          Δεν εχεις ακούσει για τη 2η Περίοδο;

          Καλά για την 3η Περίοδο ξέρεις [μετά το 6ο Συνέδριο της Διεθνους το 1928], δεν φαντάστηκες οτι ειχε προηγηθεί η 2η;

          Κατα τα άλλα επιμένεις, το ποσοστο κέρδους οντως έπεσε το 2009, ξανανέβηκε ομως :-), θα ξαναπέσει μετά. Είσαι ευχαριστημενος; Εχω υπόψη μου την εμπειρικη μελέτη του Michael Roberts εδω:

          https://thenextrecession.files.wordpress.com/2015/12/us-rate-of-profit-compared.png
          https://thenextrecession.wordpress.com/2015/12/20/the-us-rate-of-profit-revisited/

          ξεχνάς κατι: μιλάμε για πτωτική ΤΑΣΗ του ποσοστού κέρδους.

          οπως βλέπεις η μελέτη του Roberts δεν ανταποκρίνεται σε αυτα που λες εσύ. Το ποσοστοό κέρδους κατακρημνίστηκε στη κριση το 2009 και μετά ξανανέβηκε.

          Και ο Roberts βέβαια δεν λέει οτι εχουμε κριση τώρα. Είναι και πολυ προσεκτικός στις διατυπώσεις του για το μέλλον.

          μην νομίζεις οτι δεν διαβάζω και εγώ ακαδημαϊκους. Το site του Roberts ειναι εκπληκτικο γιατι μπορεις να εντοπίσεις ό,τι κυκλοφορεί στη πιάτσα.
          _____________

          Λοιπόν, δεν μας ειπες η τιμή του πετρελαίου ειναι μονοπωλιακή ;

          δεχεσαι την ύπαρξη μονοπωλιακου κεφαλαίου όπως το όρισε ο Λένιν;

        3. el quinto regimiento

          οπως βλέπεις τα “δικά μου” εμπειρικά δεδομένα, λένε αλλα. Ευχαριστως αμα θες να συνεχίσουμε. Μονο που περιμένω απάντηση επιτέλους στο ζήτημα των μονοπωλιακών τιμών. Δεν βλέπω να λες τιποτα.

          και τώρα να δούμε τι λέει γι αυτο το φαινόμενο η Πολιτική Οικονομία της ΕΣΣΔ του 54, σελ 348-349

          “Το βάθαιμα των κρίσεων υπερπαραγωγής και οι αλλαγές στον κεφαλαιοκρατικό κύκλο. Το στένεμα των αγορών πούλησης και η αύξηση της χρόνιας μαζικης ανεργίας, που συντελούνται ταυτόχρονα με την αυξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων, οξύνουν εξαιρετικά τις αντιθέσεις του καπιταλισμου και καταλήγουν στο βάθαιμα των κρίσεων υπερπαραγωγής και σε ουσιστικές αλλαγές στο κεφαλαιοκρατικό κύκλο.

          Οι αλλαγές αυτές συνοψίζονται στα παρακάτω: περιορίζεται η διάρκεια του κύκλου κι έτσι οι κρίσεις γίνονται πιο συχνές. Μεγαλώνει το βάθος και η οξύτητα των κρίσεων, πράγμα που βρίσκει την έκφρασή του στο μεγάλωμα της πτώσης της παραγωγής, στην αύξηση της ανεργίας κτλ.. Δυσχεραίνεται η έξοδος από την κρίση και γι αυτό το λόγο μεγαλώνει η διάρκεια της φάσης της κρίσης, παρατείνεται η φάση της ύφεσης και η άνοδος γίνεται ολοένα και λιγότερο σταθερή, ολοένα και μικρότερης διάρκειας.

          …..

          Η οικονομική κρίση του 1929-1933 ήταν η πιο βαθιά κρίση υπερπαραγωγής. Στην κρίση αυτή εκδηλώθηκε η επίδραση της γενικης κρίσης του καπιταλισμού.

          και τώρα ΕΡΝΣΤ ΤΕΛΜΑΝ:
          “Η σημερινη κρίση – έλεγε ο Ε. Τέλμαν- εχει το χαρακτήρα κυκλικής κρίσης στα πλαίσια της γενικης κρίσης του κεφαλαιοκρατικού συστήματος στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Εδώ πρέπει να καταλάβουμε την διαλεκτική αλληλεπίδραση ανάμεσα στη γενική κρίση και στην περιοδική κρίση. Από τη μια μεριά, η περιοδική κρίση αποχτάει έντονες και πρωτοείδοτες μορφές, γιατί ξετυλίγεται πάνω στο έδαφος της γενικής κρίσης του καπιταλισμού και καθορίζεται απο τις συνθήκες του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Απο την άλλη, οι καταστροφές που προκαλεί η περιοδικη κρίση με τη σειρά τους βαθαίνουν κι επταχύνουν τη γενική κρίση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος”

          αυτα λένε οι Λενινιστές

        4. Νίκος Στραβελάκης

          Σου έχω παραθέσει του κύκλους οι αλλαγές που λες δεν φαίνονται κύκλοι κάθε σαράντα χρόνια υπάρχουν. Δες και παρακάτω την απάντηση και για αυτά που λες για τη Διεθνή και το ποσοστό κέρδους πόσο μακριά από το μαρξιστικό επιχείρημα είναι.

      3. Σ.Τ.

        Πολυ ενδιαφερουσα συζητηση. Αν καταλαβα καλα, τα μονοπωλια μιας χωρας, απολαμβανουν μονοπωλιακες τιμες, στις πρωτες υλες που αγοραζουν και εξισου μονοπωλιακες τιμες στα προιοντα που πωλουν. Αυτο εναι ενα γενικο φαινομενο και φερνοντας το κλασσικο παραδειγμα των πετρελαικων εταιριων γινεται κατανοητο. Το ερωτημα μου ειναι απο που προερχεται η προσθετη υπεραξια οταν η τιμη πωλησης ειναι 50 φορες πανω. Η δεν ισχυει ο νομος της αξιας, στα πετρελαιοειδη, ή αυτη η υπεραξια προερχεται οχι απο τον κλαδο των πετρελαιοειδων αλλα απο αλλους κλαδους. Ειναι ομως αυτο δυνατο συμφωνα με την μαρξικη θεωρια; Και αυτο πρεπει να ισχυει σε ολο και περισσοτερους τομεις που σιγα σιγα μονοπωλουνται.

        Θελω να πω οτι, το προβλημα ειναι οτι ο Λενιν δεν αναφερει πουθενα στον Ιμπεριαλισμο του τι γινεται με τις κυριες αντιφασεις του καπιταλισμου στην εποχη της ολοκληρωτικης κυριαρχιας των μονοπωλιων. Τι γινεται με τον νομο της αξιας.

        Οταν λετε ” Ο έλεχος της ροής του πετρελαίου ειναι που νοιαζει τα μονοπώλια χωρών που δεν κερδίζουν απο τη παραγωγή του, αλλα απο τη διάθεσή του σε ΤΙΜΗ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗ”, αυτος που διαβαζει καταλαβαινει οτι το κερδος δεν βγαινει στην παραγωγη σφαιρα αλλα στην διανομη.

        Reply
        1. Νίκος Στραβελάκης

          Ένα Ένα 1) Υπήρχαν ενδομπεριαλιστικές διαφορές το 29 ? Ποιές ακριβώς ? Ίσχυε η συνθήκη των Βερσαλιών και την ακολουθούσαν όλοι άρα άλλη ήταν η αιτία 2) Από το 23-29 ήταν η σταθεροποίηση του καπιταλισμου και η απόβαση των πολυεθνικών? Είναι αυτή σοβαρή ανάλυση κρίσεων και δυναμικής? Το 1893 είχες τελειώσει η προηγούμενη μεγάλη καπιταλιστική κρίση Το 23 λέει ο Κοντράτιεφ αρχίζει η καθοδική φάση φαίνεται και στο σχήμα που παραθέτω ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΑΠΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΙΣΧΥΡΙΖΕΣΑΙ. ΚΟΙΤΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ αν δεν τα κοιτάς τυφλώνεσαι 3) Πώς πέφτει το ποσοστό κέρδους με μονοπωλιακές τιμές? Απλά δεν πέφτει τα υπόλοιπα είναι σοφιστείες.4) Η δεύτερη περίοδος λέει ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να ανακάμψει λόγω του πολέμου είναι η εισήγηση Τρότσκι Varga στο τρίτο συνέδριο της Διεθνούς το 21. Επίσης το αντίθετο από αυτΌ που ισχυρίζεσαι περί σχετικής σταθεροποίησης, Όμως αναφέρουν στη ίδια εισήγηση ότι η κρίση δε έχει να κάνει με ενδογενή στοιχεία αλλά με εξωγενείς παράγοντες χαρακτηριστικό το απόσπασμα που ακολουθεί: «Είναι προφανές ότι η Αμερική θα υποφέρει περιορισμούς αφού η Ευρωπαϊκή πολεμική αγορά έχει φύγει ανεπιστρεπτί . Από την άλλη πλευρά η Ευρώπη θα πρέπει να εξισωθεί με τους ποιο οπισθοδρομικούς, δηλαδή τις ποιο κατεστραμμένες περιοχές και κλάδους της βιομηχανίας. …. Κυκλικές διακυμάνσεις θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χώρα αλλά η κλίση της καμπύλης της καπιταλιστικής ανάπτυξης δεν θα είναι ανοδική αλλά καθοδική»
          (Τρότσκι – Varga) Με όλο το σεβασμό μάλλον εσύ δεν έχεις ακούσει για τη δεύτερη περίοδο και επειδή μιλάς για “πολιτική οικονομία” προσπάθησε να μην αντιφάσκεις κάθε δεύτερη φράση. 4) Περί ποσοστού κέρδους έχω αποδείξει ότι δεν είναι η βραχυχρόνια δυναμική αλλά η τάση και το επίπεδο του ποσοστού κέρδους που καθορίζει το πέρασμα σε κρίση. Η βασική ιδέα είναι ότι το ποσοστό κέρδους δεν είναι αρκετά υψηλό ώστε να συντηρήσει βιώσιμη μεγέθυνση. Το abstract του άρθρου μου είναι το ακόλουθο “Lain by the fact that the present crisis was not preceded by a sharp decline in
          the rate of profit, Marxist and heterodox economists, investigate its’ causes in structural and institutional factors emerging in a «new phase» of capitalism dominated by «financialization» ofcapital. In this paper we argue that, in Marx, a sharp decline in the rate of profit is not aprerequisite for a crisis to emerge, if the rate of profit is already low. We argue further, that«financialization» of capital resulted, following the «great stagflation» of the 70s, from astrategy to battle low profitability by suppressing interest rates in order to increase the «rate of profit of enterprise». We show that this policy is, in the end, limited by the «rate of profit» and when the limit is reached the system collapses as it did in 2007. These analytical conclusionssuggest that bank recapitalization will have restricted impact on output and employment because debts are already too high and profits too low for these funds to end up supporting
          corporate investment. Alternative policies should be applied otherwise a long period of capital impairment and high unemployment lies ahead of us.” Άρα δεν έχουν σημασία οι βραχυχρόνιες διακυμάνσεις. Τέλος η μελέτη του Roberts δείχνει ξεκάθαρα την πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους και μάλιστα στις ΗΠΑ όπου παρά τα “μονοπώλια” και το διεθνές εμπόριο το ποσοστό κέρδους επιμένει να πέφτει.

        2. el quinto regimiento

          τη μονοπωλιακή τιμή τη πληρώνουμε ολοι μας φιλε Σ.Τ πρώτα απ’ ολα απο το πορτοφόλι μας :-). Που ειναι το παράξενο; Μονοπωλιακή τιμή σημαινει κέρδος πάνω απο το κοστος παραγωγής + την υπεραξία. Τη διαφορά τη πληρώνουμε απο το μισθό μας.

          Πριν την λεγόμενη πρώτη πετρελαϊκή κρίση η τιμή του πετεραλαίου ήταν δεκάδες φορές χαμηλότερη. Τόσο οι αμερικανοι, όσο και οι ρώσοι κερδίζουν απο την μονοπωλιακή τιμή, γιατι εχουν έξτρα συνάλλαγμα, ειναι χώρες που παράγουν πετρέλαιο.

          Εξαιτιας αυτου του φαινομένου εγινε κατορθωτό να αξιοποιηθεί η μέθοδος παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου που ήταν πανάκριβη σε σχέση με την κλασικη εξόρυξη πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία. Ομως, ειπαμε η τιμή του πετρεαλαίου ειναι 50 φορές πάνω, οπότε το κόστος της νεας αυτης μεθόδους δεν ήταν απαγορευτικό. Το αποτέλεσμα ήταν να προσελκυθούν τεράστια κεφάλαια σε αυτή τη βιομηχανία, παράγοντας τεράστια ποσότητα πετρελαίου, αυξάνοντας τη προσφορά, ρίχνοντας τη τιμή του πετρεαλαίου σε τέτοιο επίπεδο που προκάλεσε κατάρρευση της οικονομίας της Βενεζουέλας, τριγμούς στη Ρωσσία και βέβαια τριγμούς μέχρι και στη Σαουδικη Αραβία. Ο ανταγωνισμος αυτος οδήγησε σε απώλειες και ζημιες τεράστιες μέσα στη νέα αυτη βιομηχανία. Ομως, αρχισε κι εκει το κόλπο των περικοπών, του “του εξορθολογισμου” της εξαγοράς, της συγκεντροποίησης και σιγα-σιγα ανακάμπτει η βιομηχανία αυτή.

          Η βασική πετρελαϊκη εταιρία της Σαουδικής Αραβίας ήταν μεχρι πρότινος κρατική. Εχει πλέον σημαντικα χρέη και αποφάσισε να αποκτήσει…μετόχους :-0 απ’ το εξωτερικο.

          Υπάρχει ενα ωραίο βιβλιαράκι στα ελληνικά που εχει καποια δημοσιεύματα του Λαφαργκ για τα αμερικανικα τραστ. Εκει εξηγει πως τα αμερικανικα τραστ πάλευαν με τα αντίστοιχα γαλλικα και γερμανικά μονοπώλια για τον έλεγχο της μεταφοράς βασικών βιομηχανικών εμπορευμάτων , βασικα ως πρώτες ύλες της βαριας βιομηχανίας ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗΝ Ευρώπη.

          μια παρατήρηση ομως, οταν αναφέρομαι σε μονοπώλια, αναφέρομαι σε αυτα που ορίζει ο Λένιν. Τα μονοπώλια δεν ειναι απλως κάποιοι μεγάλοι καπιταλιστικοι ομιλοι, ειναι τεράστιες επιχειρήσεις που επεκτείνονται σε διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας απο την εξόρυξη,τη βιομηχανία μεσων παραγωγής, μέχρι τη μεταποίηση και το εμπόριο. Οι κορυφές τους συγχωνεύονται με το τραπεζικο κεφάλαιο, ΣΥΓΚΡΟΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ.

          Με αυτο τον τρόπο αλλωστε μπορουν και επιβάλλουν μονοπωλιακές τιμές σε συγκεκριμένους κλάδους, συμπιέζοντας τα μη μονοπωλιακά κεφάλαια σε ανταγωνισμό που επιφέρει ένα μέσο κέρδος πολύ μικρότερο απο αυτό του ανταγωνισμού των μονοπωλίων, παίζοντας με τις τιμές των εμπορευμάτων σε διαφορετικούς κλάδους που ελέγχουν.

          Η Ελλαδα φερειπειν δεν εχει μονοπωλιακό καπιταλισμό, δεν εχει καν βαριά βιομηχανία και η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου δεν μπορει σε καμία περίπτωση να συγκριθει με την αντίστοιχη των ιμπεριαλιστικών χωρών π.χ. Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία, ΗΠΑ, Ρωσσία κτλ..

        3. Νίκος Στραβελάκης

          Δεν υπάρχουν μονοπωλιακές τιμές τουλάχιστον επί μακρόν γι αυτό και το ποσοστό κέρδους πέφτει.αυτό ισχύει και για τις τιμές του πετρελαίου. Σε ένα άρθρο του 2003 ο ειδικότερος μαρξιστής στο θέμα ο Cyrus Bina αναφέρει
          I shall argue throughout this paper that the oil [monopoly] scenario is a popular myth that contradicts the very globalization of the oil sector since the 1970s. First, it ignores the analytical periodization of oil history into (1) the era of the cartelization of oil, (2) the transitional period of 1950-1972, and (3) the globalization of the entire oil industry sincethe mid-1970s. Second, it overlooks the regime of “administrative pricing” as opposed to pricing according to value theory and objective conditions of the market. Third, it neglects the nature of property relations and the formation of differential oil rents, and the characteristics of OPEC in the new-fund post-1974 oil production. Fourth, by focusing on OPEC alone, it discounts the pivotal role of the least productive U.S. oilfields that are key to the worldwide pricing of oil. Fifth, it is unaware of the fact that OPEC prices are constrained by worldwide competitive spot (oil) prices, and thus OPEC oil rents are subject to global competition. Finally, given the above points, it does not grasp the fact that the unqualified usages of words, such as “access,” “dependency,” “control,”
          Με δύο λόγια οι τιμές του πετρελαίου ακολουθούν τον ανταγωνισμό για τη χρήση των παραγωγικότερων πηγών που με τη σειρά του εξαρτάται και από την παραγωγικότητα των λιγότερο παραγωγικών πηγών. Η δύναμη του OPEC τη δεκαετία του 70 προήλθε από το ότι είχε στην κατοχή του τις παραγωγικότερες πηγές και όχι ότι ήλεγχε την προσφορά.

        4. el quinto regimiento

          Νίκο, παίζεις με τις λέξεις. Ξαναρωτώ λοιπόν πόσες φορες είναι η τιμη του πετρελαίου πάνω απο το κόστος παραγωγής στη πιο παραγωγική περιοχή του πλανήτη: ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ;

          δεκάδες φορές, ε; Εσύ συνεχίζεις να μας λες οτι δεν υπάρχουν μονοπώλια! Ε, φιλε μου κανεις λάθος. Η μονομερής κίνηση του OPEC το 73 να εκτοξεύσει δεκα φορές τη τιμή του πετρελαίου, βόλευε πρώτα και κύρια τους Αμερικανους και τους Ρώσους, γιατι ξαφνικα η τιμή του πετρελαίου που ειχαν στη διάθεσή τους [ΩΣ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ] εκτοξεύτηκε και βρέθηκαν με συνάλλαγμα απο το πουθενά. ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. Το ζήτημα του πετρελαίου το πλήρωσαν τότε Ευρώπη, Ιαπωνια και βέβαια ολοι οι λαοι που το πληρώνουμε μέχρι σήμερα πανάκριβα.

          Οι οποιες εντονες επικρίσεις απο πλευράς Αμερικανών στην στάση του OPEC το 73 ήταν για την καπιταλιστικη οικονομία εν γένει που βρισκόταν σε κριση , θα επιδείνωνε την κατάσταση, αλλα οι αμερικανοι θα ωφελούνταν τελικά. Υπήρχε τότε και το ζήτημα της αραβο-ισραϊλινής διένεξης στο πόλεμο του Γιομ-Κιπουρ. Αυτη άλλωστε ήταν η αφορμη΄για τη κινηση του OPEC.

          Τελικά ωφελήθηκαν και οι Ρώσοι που παρότι υστερούσαν στην υιοθέτηση νεων τεχνικων στο προτσες της παραγωγής, ειχαν χάσει το τρένο της Επιστημονικοτεχνικης Επανάστασης τη δεκαετία του 60, βρίσκονταν κι αυτοι με εξτρα συνάλλαγμα απο το πουθενά. Αυτο τους διέσωσε μέσα στη δεκαετία του 70 στη συγκεκριμένη περίοδο όξυνσης της γενικης κρισης του καπιταλισμού. Το 80 το συνάλλαγμα εξανεμίστηκε και αρχισε η Γκλάσνοστ και η Περεστρόικα.

          Μπορει αλήθεια πιστεύεις εσυ καποια χώρα του Κόλπου να κάνει μαγκιές στους ιμπεριαλιστές του πλανήτη;
          https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%B1%CF%8A%CE%B6%CE%AC%CE%BB_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CE%B1%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%91%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CE%B1%CF%82

          http://www.history.com/this-day-in-history/king-faisal-assassinated
          ……….Το 1975 ο Βασιλιάς Φεϊζάλ της Σαουδικης Αραβαίας που έκανε τις μαγκιές απλα δολοφονήθηκε ….
          _____________________________
          παρενθεση:
          Αλήθεια, πως έγινε εφικτή η αξιοποίηση του σχιστολιθικου πετρελαίου όταν το κόστος της συγκεκριμένης μεθόδου ειναι ανώτερο της εξόρυξης στα κοιτάσματα του Κόλπου;
          _____________________________

          το μέσο ποσοστό κέρδους πέφτει KAI οταν έχουμε μονοπωλιακές τιμές. Στο έδειξα ήδη.

          Αυτο που ολοι μελετάνε ως γενικό ποσοστό κέρδους στις εμπειρικές μελέτες τους ειναι ένα ένας μέσος σε όλους τους κλάδους της καπιταλιστικής οικονομίας. Δεν υπάρχει περίπτωση να μπορει να βρει κάποιος το ρυθμιστικό κεφάλαιο σε κάθε κλάδο. Και δεν εχει και σημασία.

          KAI ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ γιατι απλούστατα όπως τονισε ο Καρλ Μαρξ στο 3ο Τομο του Κεφαλαίου ο νόμος της αξίας ισχύει εφόσον δούμε ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΗΣ αστικής τάξης σαν σύνολο σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Οι διαφοροποιήσεις τότε δεν εχουν σημασία ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΙΣΧΥ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΗΣ ΠΤΩΤΙΚΗΣ ΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ.

          Αλλωστε εσυ ο ίδιος -εδώ που τα λέμε- απλως ήθελες να χτυπήσεις τη θεωρία του Λένιν και σκαρφίστηκες αμέσως το γεγονός ότι δεν λαμβάναμε υπόψη μας το ρυθμιστικό κεφάλαιο σε κάθε κλαδο που ορίζει το ποσοστό κέρδους που λαμβάνουν γενικα τα κεφάλαια που μεταφέρονται σε αυτό το κλάδο. Οταν το λαμβάνω, μας λες δεν ισχύει η μονοπωλιακή τιμή!!!!

          ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΣΟΥ.

          Για οσους δεν εχουν παρακολουθήσει τη προηγούμενη αντιπαράθεση, το ρυθμιστικο κεφάλαιο αντιστοιχει σε ενα ποσοστο κερδους ΚΑΤΩΤΕΡΟ αυτου των μονοπωλίων, γιατι η μέθοδος παραγωγής του ρυθμιστικού κεφαλαίου ειναι η γενικα διαθέσιμη μέθοδος για όλους, για ολους τους καπιταλιστές που θέλουν να επενδύσουν ΣΕ ΕΝΑΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΚΛΑΔΟ, ΟΧΙ ΟΜΩΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ που για τους λόγους που προανέφερα προηγούνται συνεχώς των αντιπάλων τους.

          εσύ λοιπόν ενώ μας χτυπούσες γι αυτό, την ίδια στιγμή έλεγες σε έναν άλλο συνομιλητή σου (το Θαναση αν θυμάμαι καλά) ότι το ρυθμιστικό κεφάλαιο ειναι αυτό που επιφέρει το ανώτατο ποσοστό κέρδους στο κλάδο!!! Δηλαδή ΔΕΝ ΛΑΜΒΑΝΕΣ ΥΠΟΨΗ ΣΟΥ ΤΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ΘΕΩΡΟΥΣΕΣ ΟΤΙ Ο ΚΑΘΕ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΙΑΣΕΙ ΑΜΕΣΩΣ ΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΚΛΑΔΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ!!!! ΑΥΤΟ ΛΕΓΕΤΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, που δεν υπάρχει με την καμία. ΟΤΙ ΚΕΡΔΙΖΟΥΝ ΕΞΤΡΑ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ ΤΟ ΧΑΝΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ, αυτο ο φίλος Νικος δεν το δέχεται, γιατι νομίζει οτι οι καπιταλιστές λειτουργουν μεταξυ τους ιπποτικά μέσω ελεύθερου ανταγωνισμού. Ε, αυτα δεν ισχύουν φίλε Νίκο.
          ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΣΟΥ.

          Τα μονοπώλια βγάζουν ένα ανωτατο ποσοστό κέρδους, ολοι οι άλλοι βγάζουν στον ίδιο κλάδο ενα μικρότερο μέσο κέρδος ΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΙ ΣΤΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΚΛΑΔΟΥ, στη γενικά διαθέσιμη μέθοδο παραγωγής σε κάθε κλάδο. Ο μέσος στο κλάδο θα ειναι κάτω απο το ανώτατο ποσοστο κέρδους των μονοπωλίων. ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ.

          και τέλος μην μας επικαλείσαι την αυθεντία, γιατι ο Τέλμαν ολους αυτους τους ακαδημαϊκους τους είχε για πρωινό λέω εγώ τώρα. Και ως κομμουνιστής υποκλίνομαι στον ηγέτη της γερμανικης εργατικής τάξης.

          Αυτο ήταν ενα πολιτικο σχολιο. Προφανως και υπερασπίζομαι την ΕΣΣΔ και το λενινισμό, και δεν εχω κανένα πρόβλημα να το κάνω και με νούμερα.

          Μονο με τη θεωρία της ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ και την αλληλεπίδρασή της με τη ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΚΡΙΣΗ του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής βγάζουμε άκρη,

          αλλιως θα λέμε..δεν υπάρχουν μονοπώλια. Φιλε Νικο νομίζω οτι πρωτοτυπείς πάντως. Ακομη και οι μαρξιζοντας ακαδημαϊκοι δεν απορρίπτουν την ύπαρξη μονοπωλίων.

          ΣΥΜΦΩΝΟΥΜΕ ΟΤΙ ΔΙΑΦΩΝΟΥΜΕ

          εχω εξαντλήσει απο τη πλευρά μου το ζήτημα, πιστεύω οτι ανακυκλωνόμαστε, κουράζουμε κτλ…

          Θανκς για τη διάθεση για κουβέντα και αντιπαράθεση σε αυτά τα ζητήματα.

        5. el quinto regimiento

          α, κατι ακομη. Εχει ενδιαφέρον γιατι μίλησες για το Βάργκα. Μια πληροφορία που ίσως οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν για ένα απο τους δημοφιλέστερους οικονομολόγους της 3ης Διεθνούς.

          Το εγχειρίδιο της Πολιτικης Οικονομίας της ΕΣΣΔ μιλάει για σχετική σταθερότητα των αγορών στη 2η Περίοδο.

          Επισης ειναι γνωστό τοις πάσι οτι η οικονομία της Γερμανίας οντως σταθεροποιήθηκε τη 2η Περίοδο. Αν εισηγήθηκε ο Βάργκα οτι δεν θα σταθεροποιούνταν ο καπιταλισμος, σχετικά-μερικά, το 1923, έπεσε ΕΞΩ.

          Επίσης ειναι γνωστο τοις πάσι οτι υπήρχαν έντονες αντιπαραθέσεις στο κομμουνιστικό κινημα το 1928 κατα πόσο έπαψε να υπάρχει η σχετική σταθερότητα του καπιταλισμου στη 2η Περίοδο και πάμε για την οξυνση της γενικης κρίσης, δηλαδή πάμε για 3η Περίοδο. Ο Μπουχάριν ήρθε σε σύγκρουση με τον ΣΤάλιν στο ζήτημα αυτό στη Διεθνή γιατι βεβαιως το ζήτημα αυτο θα έκρινε και την τακτική των κομμουνιστών διεθνώς.

          Ο Στάλιν τότε έλεγε πάμε για κρίση. ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΘΗΚΕ ΠΛΗΡΩΣ.

          Τελος επειδη αναφέρθηκες στο Βάργκα, αναζήτησε το βιβλίο του μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Συμφωνει μαζί σου.
          Ο Βαργκα έλεγε οτι δεν ισχύει ο νομος του μέγιστου κέρδους που ειχε διατυπώσει ο Λένιν κλπ περι μονοπωλιακου ανταγωνισμού.

          Εχω στη κατοχή μου την αντιπαράθεση που ξέσπασε τοτε ανάμεσα σε σοβιετικούς οικονομολόγους και στο Βάργκα. Μπορεις να τη βρεις στο amazon. Μπορει ενδεχομενως να βρεις και το βιβλίο του Βάργκα.

          Ο Βάργκα εξέφραζε τότε τη ρεβιζιονιστική τάση στο κομμα. Τα οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ του Στάλιν απευθύνονται και στη θεωρία του Βάργκα.

        6. Νίκος Στραβελάκης

          Η άποψη της 2ης περιόδου της διεθνούς ήταν ότι η πορεία του καπιταλισμού είναι καθοδική και μη αναστρέψιμη παρά τις βραχυχρόνιες διακυμάνσεις (βλέπεις και αυτοί έβλεπαν τη μακροχρόνια τάση ανεξάρτητα από τους βραχυχρόνιους κύκλους). Ήταν μια λανθασμένη θεώρηση των καπιταλιστικών κρίσεων που τις θεωρούσε αποτέλεσμα εξωγενών παραγόντων και ιδιαίτερα του πολέμου.
          Αλλά και οι απόψεις του Στάλιν για τη κρίση δεν είναι καλύτερες γράφει το 1950
          “But it follows from this that the sphere of exploitation of
          the world’s resources by the major capitalist countries
          (U.S.A., Britain France) will not expand, but contract; that
          their opportunities for sale in the world market will deteriorate,
          and that their industries will be operating more and
          more below capacity. That, in fact, is what is meant by the
          deepening of the general crisis of the world capitalist system
          in connection with the disintegration of the world market.”
          Στη μεγαλύτερη περίοδο ανάπτυξης του καπιταλισμού βλέπει κρίση ως αποτέλεσμα του περιορισμού της παγκόσμιας αγοράς-tragic.
          Αλλά και πίσω στη δεκαετία του 20 με το σύμμαχό του (μέχρι το 1928) το Μπουχάριν στην ουσία εγκατέλειψαν κάθε ιδέα σοσιαλιστικής επανάστασης στη Ευρώπη θεωρώντας ότι το σύστημα είχε σταθεροποιηθεί όπως λες. Όταν συγκρούσθηκαν συγκρούσθηκαν λόγω της χρεοκοπίας της ΝΕΠ το 28 όταν ο Στάλιν κατάλαβε ότι η εκβιομηχάνιση θα βασιζόταν στο ξένο κεφάλαιο. Τότε γύρισε στην πολιτική της “αριστερής αντιπολίτευσης” με τραγικές συνέπειες για το κόσμο. Φυσικά δεν προέβλεψε καμία κρίση αφού το σύστημα είχε σταθεροποιηθεί αντίθετα στην εμφάνιση της κρίσης εφάρμοσε τη καταστροφική και εγκληματική πολιτική της comintern γνωστή ως τρίτη περίοδος. Κοντολογίς ο πατερούλης έβλεπε σταθεροποίηση όταν ερχόταν η κρίση και κρίση όταν ο καπιταλισμός αναπτυσσόταν αλματωδώς το 1950-60. Γενικά η ανάγνωση της δυναμικής του καπιταλισμού από το κομμουνιστικό κίνημα δεν ήταν ακριβής γι αυτό και η μαρξιστική πολιτική οικονομία σημαντική για την ανασύνταξη του κομμουνιστικού κινήματος στη νέα εποχή. .

        7. Νίκος Στραβελάκης

          Για μια φορά ακόμη μιλώ συγκεκριμένα αντί να λέω ιστορίες. Για να καταλαβαίνουμε λοιπόν τι λέμε: πόσες φορές το κόστος σε ποια τιμή? Στα 10 δολάρια το βαρέλι που ήταν τη δεκαετία του 90, στα 100 που πήγε το 2005 ή στα 50 που είναι τώρα. Σε ποιο κόστος να υπολογίσουμε την τιμή στα 10 δολάρια της Σαουδικής Αραβίας ή στα 50 της Βόρειας Θάλασσας. Οι τιμές του πετρελαίου λοιπόν ακολουθούν πρωτίστως τον ανταγωνισμό για τις ποιο παραγωγικές πετρελαιοπηγές. Η μαρξιστική θεωρία και η εργασιακή θεωρία της αξίας είναι η μόνη θεωρία που μπορεί να συμπεριλάβει το ενοίκιο της γης στην τιμή. Αντίθετα στη νεοκλασική θεωρία η τιμή είναι το οριακό κόστος των συντελεστών (εργασία κεφάλαιο) και ενοίκιο (πρόσοδος) υπάρχει μόνο στις μονοπωλιακές τιμές. Είναι ακριβώς αυτή η αντιδραστική θεωρία που περνάει και στις εκδοχές μονοπωλιακής θεωρίας των τιμών που έχουν περάσει και σε τμήματα της αριστερής σκέψης. Στο Μάρξ τα βασικά συμπεράσματα ως προς το ενοίκιο της γης (γαιοπρόσοδο) έχουν ως εξής:
          There are three major errors which obscure the analysis of ground rent
          and are to be avoided in dealing with it[:]
          1. The confusion between the various forms of rent that correspond to
          different levels of development of social production process. . . . This
          common character of the different forms of rent . . . leads people to overlook the distinctions.
          2. All ground rent is surplus value, the product of surplus labor. . . . But
          the subjective and objective conditions of surplus labor and surplus value
          in general have nothing to do with the particular form, whether this is
          profit, or whether it is rent. They apply to surplus value as such, whatever
          particular form this may assume. They therefore do not explain ground
          rent.
          3. A particular peculiarity that arises with the economic valorization of
          landed property, that is the development of ground rent, is that its amount
          is in no way determined by the action of its recipient, but rather by a
          development of social labor that is independent of him and in which he
          plays no part. (Κεφάλαιο τόμος ΙΙΙ)
          Βασικά όλο το ενοίκιο είναι υπεραξία παρόλο που η θεωρία της υπεραξίας δεν μπορεί να ερμηνεύσει το ύψος του ενοικίου (γαιο-προσόδου). Επιπλέον εν αντιθέσει με το κεφάλαιο η γαιοπρόσοδος δεν προσδιορίζεται από αυτόν που εισπράττει τη πρόσοδο αλλά από την ανάπτυξη της κοινωνικής εργασίας.
          Σε αυτό το πλαίσιο με την κρίση του 73 συντελέστηκε η παγκοσμιοποίηση της αγοράς πετρελαίου. Από αυτή τη διαδικασία προέκυψε η ενότητα και αντίθεση των περελαιοφόρων περιοχών που αποτυπώνονται στις τιμές του πετρελαίου, Που αντίθετα από ότι θα ανέμενε κάποιος για υποτιθέμενες μονοπωλιακές τιμές παρουσιάζουν εντονότατες διακυμάνσεις. Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς πετρελαίου είναι η παγκόσμια αποτίμηση των διαθεσίμων σε πετρέλαιο από την προκύπτει διαφορικό ενοίκιο. Άρα είναι η τιμή παραγωγού των λιγότερο παραγωγικών πετρελαϊκών περιοχών ( με τη Ρικαρντιανή έννοια) που καθορίζουν την τιμή παραγωγού και συνακόλουθα την αγοραία τιμή. Αυτά για να καταλαβαίνουμε τι λέμε. Ευχαριστώ και εγώ για τη συζήτηση.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.