Παναγιώτης Μαυροειδής
Πριν σχεδόν ένα αιώνα από σήμερα, την επαύριον του Μεγάλου Πολέμου (ΑΠΠ), που είχε στοιχίσει (χωρίς λόγο) 23 εκ. νεκρούς, ξέσπασε η λεγόμενη Ισπανική γρίπη, οδηγώντας σε πάνω από διπλάσιους θανάτους σε όλο τον κόσμο.
Άλλο πράμα η Ισπανική γρίπη, άλλο πράγμα ο κορωνοϊός. Αλλά ας συζητήσουμε λίγο.
Για εκείνη την εποχή, μπορούμε με σιγουριά να πούμε τα εξής:
Πρώτο: Το πεδίο αρχικής εμφάνισης εκείνου του ιού, ήταν τα χαρακώματα και στρατόπεδα, όπου ήταν στοιβαγμένοι εκατομμύρια στρατιώτες σε άθλιες συνθήκες υγιεινής
Δεύτερο: Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, οι στρατιώτες μαζί με τη χαρά της λήξης του πολέμου, μετέφεραν άθελά τους –και παρά τον κατά τα άλλα μικρό βαθμό μετακινήσεων τότε- τον ιό της γρίπης στα πέρατα του κόσμου, επιστρέφοντας στις πατρίδες τους
Τρίτο: Οι συνέπειες σε θανάτους ήταν τεράστιες (πάνω από 50 εκ.), καθώς τότε κάθε έννοια δημόσιου συστήματος περίθαλψης και υγείας ήταν ανύπαρκτο ή στα σπάργανα και σε γιατρό πήγαιναν μόνο ορισμένοι αστοί.
Τέταρτο: Την επαύριο εκείνου του ολοκαυτώματος της Ισπανικής γρίπης, η ανθρωπότητα έμεινε με τη σοφία της ανάγκης για ένα δημόσιο σύστημα υγείας. Το οποίο για να λειτουργεί αποτελεσματικά, δεν μπορούσε παρά να ήταν απολύτως καθολικό και εντελώς δωρεάν. Ήταν «ανάγκη» του καπιταλισμού για να λειτουργήσει. Ήταν όμως, πολύ περισσότερο, ανάγκη των εργατών και αποτέλεσμα αιματηρών αγώνων του εργατικού κινήματος και της Ρώσικης Επανάστασης. Για αυτούς τους λόγους, λίγο ως πολύ, έστω κουτσό και ανάπηρο, δημιουργήθηκε σχεδόν παντού
Με δραματικό τρόπο αποδείχτηκε ότι οι κοινωνίες στα μετόπισθεν ήταν απολύτως ανοχύρωτες, όχι έναντι των «εξωτερικών εχθρών», αλλά έναντι των εσωτερικών αντιφάσεών τους, που με ραγδαίο τρόπο ανέπτυσσε ο καπιταλισμός εκείνης της εποχής.
Στη σημερινή εποχή, που είναι μια άλλη εποχή από άποψη επιστημονικών δυνατοτήτων και υποδομών, τι οφείλουμε να παρατηρήσουμε:
Πρώτο: Υπάρχει τρομακτική στοίβαξη των ανθρώπων σε μεγαλουπόλεις-τέρατα, όχι επειδή οι άνθρωποι είναι παράλογοι, αλλά επειδή μια συγκεκριμένου τύπου «ανάπτυξη», ακολουθεί (αλλά και οδηγεί) το μοντέλο της δημιουργίας των λεγόμενων «οικονομιών κλίμακας», που αποτελεί ζωτική αρχή για την καπιταλιστική λειτουργία και αέναη κίνηση. Οι άνθρωποι όχι μόνο συσσωρεύονται μπουλουκηδόν σε πόλεις-αποθήκες για τις όλο και μεγαλύτερες και συγκεντρωμένες καπιταλιστικές επιχειρήσεις, αλλά οι ίδιες αυτές πόλεις είναι και λειτουργούν ως επιχειρήσεις σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής
Δεύτερο: Εντός των ίδιων τερατουπόλεων, οι άνθρωποι ζουν όλο και περισσότερο σε κλειστούς και περίκλειστους χώρους των κτισμάτων τους, ενώ ο διαθέσιμος ελεύθερος χώρος εκτός των κτισμάτων όλο και περιορίζεται. Φανταστείτε τα διαμερίσματα με τα κλειστά παράθυρα λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή θορύβου, τα περίκλειστα γραφεία επιχειρήσεων χωρίς καν ανοιγόμενα παράθυρα, το χρόνο που περνάμε σε ασανσέρ ή σε Μετρό.
Τρίτο: Όπως κάθε επιχείρηση έχει ως εξαγόμενα όχι μόνο προϊόντα προς χρήση, αλλά και απορρίμματα, έτσι και κάθε μεγαλούπολη-τέρας, έρχεται όλο και περισσότερο αντιμέτωπη με την αδυναμία διαχείρισης των απορριμμάτων της. Βυθίζεται εντός τους, με πρώτα θύματα φυσικά, τα λαϊκά στρώματα που δε μπορούν να διαλέξουν περιοχή.
Τέταρτο: Τα ίδια τα σώματα των ανθρώπων, ειδικά των πόλεων, περισσότερο από ποτέ, έχουν μετατραπεί σε ένα διαρκώς ντοπαριζόμενο πολύ-εργαλείο/μηχανή, με πλήθος χημικών παραγόντων να το υποστυλώνουν, “ομορφαίνουν” και «ντουρώνουν» και ταυτόχρονα να το διαβρώνουν και εξαντλούν. Από τις δηλητηριασμένες βιομηχανικές τροφές, έως τα κάθε είδους φάρμακα (εκτός των απαραιτήτων), παρα-φάρμακα, ψυχοφάρμακα, καλλυντικά, αρωματικά και ότι άλλο φανταστεί κανείς. Σε ένα καταναλωτικό μοντέλο όπου η δημιουργία άχρηστων και αγχογόνων αναγκών, είναι εξαιρετικά ταχύτερη από την υποβάθμιση πραγματικών ζωτικών αναγκών του σώματος και της ανθρώπινης κοινωνικής συγκρότησης.
Πέμπτο: Πέρα από την δηλητηρίαση των σωμάτων και σε συνδυασμό με αυτήν, η ψυχική εξάντληση των ανθρώπων, σε ένα περιβάλλον του απίστευτα πυκνού χρόνου, του παγκόσμιου just in time, του γερμανικού “schnell!”, της ανύπαρκτης σχόλης (ακόμη και αν δε δουλεύεις!), της εργασιακής, κοινωνικής, αλλά και τελικά υπαρξιακής ανασφάλειας, οδηγεί εν τέλει σε εξαιρετικά μειωμένες άμυνες, ικανότητες και «γνώσεις» των οργανισμών να ανταπεξέλθουν, ακόμη και στις μικρότερες επιθέσεις ασθενειών, πόσω μάλλον σε συνθήκες πανδημίας.
Έκτο: Έχοντας πλέον παρέλθει ένας αιώνας από εκείνο τα μακελειό της Ισπανικής γρίπης και της συγκρότησης δημόσιων συστημάτων υγείας, ο πιο αντιδραστικός, καθολικός, γενικευμένος και απάνθρωπος καπιταλισμός όλων των εποχών, επιτίθεται μεταξύ των άλλων με καταιγιστικό τρόπο, όχι γενικά στο σύστημα υγείας (διότι το έχει ανάγκη), αλλά κυρίως στην καθολικότητά του και δωρεάν λειτουργία του με όρους ποιότητας. Διότι πλέον, δεν αποτελεί μόνο και κυρίως ένα «αναγκαστικό» φορτίο απαραίτητο για την αναπαραγωγή της εργατικής τάξης, αλλά και ένα πεδίο κερδοφορίας για το κεφάλαιο
Επαναλαμβάνουμε: Άλλο πράγμα η Ισπανική γρίπη και άλλο ο κορωνοϊός. Άλλη εποχή εκείνη, 100 χρόνια πριν και άλλη η σημερινή.
Να όμως που και σήμερα -ή ίσως περισσότερο σήμερα-, οι κοινωνίες και μάλιστα στις περισσότερο ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες (φαίνεται αντιφατικό, αλλά δεν είναι είναι!), είναι περισσότερο από ποτέ ανοχύρωτες.
Ω, τι φριχτό πράγμα ο πόλεμος! Να όμως που τον περιμένει κανείς στα σύνορα με τις σημαίες, τα τανκς και τα αεροπλάνα της γειτονικής εχθρικής χώρας, και τελικά τον αναγνωρίζει φαντασιακά ως πόλεμο και «ασύμμετρη απειλή από τους «εισβολείς» πρόσφυγες!
Και τι έκπληξη, ώσπου να συνηθίσεις την κατασκευή του πολέμου με αυτή την εικόνα, ο πόλεμος ξεσπάει με άλλη και πιο απειλητική μορφή, μέσα στις καπιταλιστικές μεγαλουπόλεις!
Ή μήπως η κατάσταση που ζούμε σήμερα με μάσκες, σταμάτημα επιχειρήσεων, απαγόρευση μετακινήσεων, εξόδων, διασκέδασης, σε λίγο διαδηλώσεων και απεργιών, με στρατό και αστυνομία παντού, κόλαση στα νοσοκομεία, δεν θυμίζει εμπόλεμη ζώνη;
Και να που αυτός ο κορωνοϊός μεταφέρεται ταχύτερα με τις business class πτήσεις, παρά με το «ποδαράτο» 2χ2 των φτωχοδιαβόλων, οι οποίοι συν τοις άλλοις έχουν αναπτύξει αναγκαστικά ένα πιο ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, ζώντας μέσα στην στέρηση και την ασθένεια.
Το πιο γελοίο που έχει ακουστεί-μετά τη ρατσιστική απόδοση των ασθενειών σε πρόσφυγες, μετανάστες και φτωχούς- είναι η έμμεση ενοχοποίηση των ζώων στο ιατρικό λεξιλόγιο: Ασθένεια των πτηνών, των χοίρων, των φιδιών και πάει λέγοντας.
Αν κάτι πρέπει να μας μείνει από όλα αυτά είναι η κατάρρευση του μύθου, που ταυτόχρονα αποτελεί αδήριτη ανάγκη του καπιταλισμού, πως η φύση, το σύνολο του έμβιου κόσμου και ο άνθρωπος μέσα σε αυτό, αποτελούν ανεξάντλητη δύναμη προς εκμετάλλευση και καύσιμη ύλη για μια όλο και μεγαλύτερη, αλλά ταυτόχρονα όλο και πιο άνιση και οικολογικά καταστρεπτική, οικονομική μεγέθυνση.
Η μοναδικά δυνατή αντίδραση των καπιταλιστικών κοινωνιών στην πανδημία του κορωναϊού, αποτελεί επιτομή των αδιεξόδων τους.
Δύο πράγματα προτείνουν. Να κλείσουν τα σύνορα των κρατών ερμητικά και να κλειστούν οι άνθρωποι μέσα στα σπίτια τους!
Ορθολογικά φαντάζει -και προσωρινά ίσως είναι- η μόνη λύση. Από άποψη προοπτικής, αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της καπιταλιστικής ανάπτυξης και διεθνοποίησης, αλλά και κοινωνικό θάνατο του συλλογικού πολιτισμού της ανθρωπότητας.
Θέλουμε δε θέλουμε, με αυτή ή τη άλλη σημαία, αν όχι εμείς αλλά άλλοι, με τούτα ή εκείνα τα σύμβολα, η ανθρωπότητα και βασικά οι εργατικές τάξεις και τα πληβειακά στρώματα σε όλο τον κόσμο, θα θέσουν ξανά επί τάπητος, νέα. πιο θεμελιακά ερωτήματα προοπτικής.
Με πιο ώριμο και καθολικό τρόπο, τίθεται η ανάγκη καταστροφής του καπιταλισμού και της αγοραίας εμπορευματικής λειτουργίας του ως συνολικό κοινωνικό υπόδειγμα. Αλλά ακόμη περισσότερο, οφείλουμε να συμβάλλουμε στην προβολή μιας σύγχρονης κομμουνιστικής προοπτικής, με τη διεθνιστική και οικολογική της διάσταση, πιο αναγκαίες από ποτέ. Και θα συμβάλλουμε.
Εξαιρετικό άρθρο…πέντε αστέρων!
Αυτό που θα προσέθετα, είναι ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο που 100 χρόνια +, μετά την πανδημία της Ισπανικής γρίπης, για πρώτη φορά η ανθρωπότητα ξαναβιώνει τον εφιάλτη. Και δεν είναι επισης καθόλου τυχαίο, ότι η πανδημία αυτή, συναρτάται απόλυτα με τη διάλυση των κρατικών συστημάτων υγείας παγκοσμίως, σαν συνέπεια κι αυτή, της ανατροπής της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου γενικότερα.
Το άρθρο είναι πολύ καλό.
Όταν επικεντρώσουμε όμως στην άμεση αντιμετώπιση της κατάστασης που, πραγματικά είναι πρωτοφανής από το 1918-19 και την ισπανική γρίπη, έχω σχηματίσει την εκτίμηση ότι, με δεδομένο τον δραματικό χαρακτήρα στην Κίνα, μετά σε Ν. Κορέα, Ιαπωνία, Ιράν, μετά Ιταλία κλπ. θα έπρεπε να έχει αποφασισθεί κι εφαρμοσθεί από την πρώτη στιγμή το μέτρο του γενικού κλεισίματος ή τουλάχιστον αυστηρού ελέγχου των συνόρων και της υποχρεωτικής καραντίνας για όλους τους εισερχόμενους, τουλάχιστον 14 ημερών και μάλιστα με αυστηρό έλεγχο, π.χ. σε επιταγμένες ξενοδοχειακές μονάδες, με φύλαξη, ιατρική παρακολούθηση κλπ. Σήμερα μόνο, τουλάχιστον με 15-20 μέρες καθυστέρηση αποφασίσθηκε καραντίνα “κατ’ οίκον” για τους εισερχομένους. Οι πληροφορίες για την φονική επιδημια στην Κίνα και το πως αντιμετωπίσθηκε είχαν ήδη δημοσιευθεί με τον πιο επίσημο τρόπο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από τις 24.2 (στο .https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf ). Μόνο εφόσον ελέγχονται αποτελεσματικά τα σύνορα μπορούν να έχουν επιτυχία τα “εσωτερικά” μέτρα, απαγορεύσεις, συστηματική ιχνηλάτηση κ.ο.κ. Στο κάτω-κάτω, στη σημερινή πραγματικότητα, μόνο τα “εθνικά” (δημόσια) συστήματα υγείας υπάρχουν για να σηκώσουν το βάρος κι αυτά πρέπει να προστατευθούν κι ενισχυθούν με κάθε τρόπο. Άλλο που μακροπρόθεσμα μπαίνει θέμα για στενή συνεργαασία κι αλληλοϋποστήριξη σε τέτοιες πανδημίες αλλά κι άλλου είδους καταστροοφές, ακόμη και “κανονικές” καταστάσεις.
Εϊναι ενδιαφέρον ότι στην Κίνα απ’ όπου ξεκίνησε ο όλεθρος, τώρα μοιάζει να είναι σε πλήρη έλεγχο, με μεγάλο βέβαια κόστος στον κόσμο, στις δουλeιές, στην επιβίωση εκατοντάδων εκατομμυρίων (και εφιαλτική καραντίνα σε δεκάδες εκατομμύρια στη Βουχάν-Χουμπέι). Τώρα έχει ενδιαφέρον, η κινεζική κυβέρνηση μόλις αποφάσισε να βάλει σε αναγκαστική καραντίνα 14 ημερών σε ειδικούς χώρους, όλους τους εισερχόμενους στη χώρα κι αυτό γιατί άρχισαν να ανιχνεύονται πλέον νέα “εισαγόμενα” κρούσματα, όταν τα εσωτερικά έχουν ελαχιστοποιηθεί (τουλάχιστον με τις επίσημες στατιστικές).
Τέτοιες δρακόντιες πολιτικές που ξεκινούν απ’ έξω (σύνορα) για να χτιστούν μέσα έχουν αναπτύξει κι άλλες χώρες, πρόχειρα αναφέρω π.χ. Γεωργία, Αρμενία, Ισραήλ – στο τελευταίο αμέσως μόλις εντοπίσθηκαν κρούσματα στους “Αγιους Τόπους”, απ’ όπου μας ήρθε το πρώτο γερό “πεσκέσι”, μαζί με τις επιδείξεις μόδας στο Μιλάνο, το Σίτυ και τα γήπεδα του Λονδίνου κ.ο.κ. όπως σωστα επισημαίνει το άρθρο. Αλλά βλέπεις Σένγκεν, “ανοιχτά σύνορα” – μόνο προς τα δυτικά (ΕΕ), χρειάζεται κι άδεια από Βρυξέλλες-Βερολίνο-Παρίσι και να “ευθυγραμμίζεται” η χώρα με τους “εταίρους”, αλλά και τις επιταγές και δεσμεύσεις από ντόπια τζάκια στη ναυτιλία, τον τουρισμό κλπ. Τωρα πόσοι π.χ. από Ιταλία, Έλληνες ή Ιταλοί δεν έχουν έρθει στην Ελλάδα εδώ και 3 βδομάδες που είναι γνωστό το εκρηκτικό πρόβλημα εκεί, χωρίς έλεγχο, χωρίς καραντίνα κλπ.
Τώρα που “χάθηκε η μπάλα”, γενικές απαγορεύσεις, του στυλ “μένουμε σπίτι”, κλεισίματα στις δουλειές σε λίγο ακόμη και απαγόρευση κυκλοφορίας μοιάζουν αναπόφευκτες… Κι ο Μητσοτάκης προβάλλεται από τα ΜΜΕ σαν “εθνάρχης”… Οι ευρύτερες συνέπειες με την κοινωνική και οικονομική αποδιάρθρωση ακολουθούν με δραματικό τρόπο, χτυπώντας τους εργαζόμενους, τους άνεργους, τα φτωχά στρώματα (για να μη μιλάμε για τους συνταξιούχους, όπου ο κορωνοϊός μοιάζει για πραγματικό Καιάδα (“λύνοντας” και το ασφαλιστικό). Εκτός από τον εφιάλτη της κατάρρευσης του συστήματος υγείας (δημόσιου βέβαια που είναι το μόνο που παλεύει – χωρίς επαρκές προσωπικό, υποδομές κι εφόδια), η νέα παγκόσμια “κρίση” με το σκάσιμο της φούσκας που επιτάχυνε ο κορωνοϊός φαίνεται ότι θα κάνει την αντίστοιχη που ξεκίνησε το 2008 (και ποτέ δεν ξεπεράστηκς) να ωχριά…
Ναι… Αν εξαιρέσουμε την τελευταία παράγραφο, συμφωνώ σε όλα. Αλλά, ο κομμουνισμός αντιλαμβάνεται όμοια με τον καπιταλισμό την εκμετάλλευση της “οικονομίας” (νομής του οίκου) και δεν έχει διαφορετικό πρότυπο.
Και υπάρχει ένας πολύ καλός λόγος για αυτό. Ο διακρατικός ανταγωνισμός και ο νόμος του ισχυρότερου.
Τώρα, περί διεθνισμού, προσωπικά, δεν είμαι διατεθειμένος να είμαι σε ένα κοινό πολιτικό σύστημα με 8 δις κόσμο και κομμάτι ενός συνονθυλεύματος από κουλτούρες. Θεωρώ ότι η παγκοσμιοποίηση μας έχει ήδη δείξει τι θα πει κατακόρυφη αύξηση της διαφορετικότητας και δεν είναι κάτι που θεωρώ πολιτισμικά πολιτικά διαχειρίσιμο: δεν είναι ένα μέλλον που επιθυμώ, ακόμα κι αν θα απέφευγε τους πολέμους.
Πάνω από όλα, οι συγκεκριμένες παθολογίες, που το άρθρο παρουσιάζει, είναι κυρίως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης και της εντατικοποίησης, που εργαλειοποιείται από κοινωνίες και χώρες που έχουν αφεθεί στη διάβρωση την κουλτούρα τους με ξένους πληθυσμούς, σ ένα διεθνιστικό πρότυπο. Τέτοιες κοινωνίες και χώρες, χρειάζονται αυτόν τον οικονομισμό, ως αφήγημα και κοινωνική στοχοθέτηση, για να διατηρήσουν τη συνοχή τους. Εκεί είναι ου συμβαίνουν κυρίως αυτά που –ορθώς– βρίσκει δυστοπικά το άρθρο!
Ο διεθνισμός θα έρθει όταν και αν η κουλτούρα παγκοσμιοποιηθεί επαρκώς. Αλλιώς, δεν μου είναι επιθυμητή.
Τι περίεργο που το άρθρο δεν κάνει τη σύνδεση του πως θα ήταν αλλιώς, ξαφνικά οικολογική, οι διεθνοποιημένη κοινωνία όταν οι επί μέρους κοινωνίες δεν είναι! Μήπως δεν το θέλουν, ακόμα; Μήπως να τους το επιβάλουμε; Μήπως, αν ήταν ήδη οικολογικές οι επί μέρους κοινωνίες ως κράτη, δεν θα ήταν απαραίτητος ο διεθνισμός, όπως παρουσιάζεται, αλλά –περιέργως!– πιο κοντά από ότι σήμερα; Δεν πρέπει να υπάρχει διεθνισμός, γιατί και όσο δεν υπάρχει ομοιότητα των επί μέρους κοινωνιών!
Μη παρεξηγήσετε, ότι είμαι εναντίον των προσφύγων και των μεταναστών. Αλλά, δεν μπορεί να δεχτούμε ανεξέλεγκτο αριθμό τους και θα πρέπει να προσαρμοστούν στον κοσμικό νόμο της χώρας, έως ότου μπορέσουν να τον επηρεάσουν ως πολίτες (ας πούμε, αφού μάθουν τη γλώσσα και εργαστούν 10 χρόνια εδώ). Και εμείς πρέπει να εργαστούμε να ενσωματωθούν, να αναγνωριστούν οι ικανότητές τους, τα πτυχία τους κλπ και να έχουμε κοσμικούς νόμους που εξαναγκάζουν την ίση μεταχείριση, ακόμα και όσο δεν είναι πολίτες.
Δυστυχώς, κατέστρεψε ένα ενδιαφέρον και ωραίο άρθρο με την τελευταία παράγραφο, ο γράφων, κατά τη γνώμη μου…