Σίσσυ Μπάρα
Μετά τις δηλώσεις Νταϊσελμπλουμ σχετικά με την αξιόλογιση του ελληνικού προγ/τος, ο χρονικός ορίζοντας της οποίας παραμένει άπροσδιόριστος, η έναρξη της συζήτησης για την απομείωση/επιμύκηνση του ελληνικού χρέους παίρνει νέα παράταση. Η έκβαση αυτης της συζήτησης θα εξαρτηθεί αναγκαστικά απο τα αποτελεσματα της αξιολογισης, τη κατάσταση της ελληνικής οικονομίας εκείνη τη περίοδο και τη διεθνη πολιτική και οικονομική συγκυρία. Παρά τη πλούσια φιλολογία περί τεχνοκρατικών δεδομένων αξιολογισης και οικονομικών επιδόσεων των χρεωμένων κρατών, η πολύ πρόσφατη ευρωπαίκή εμπειρία έδειξε ότι τα κριτήρια με βάση τα οποία καθορίζεται τελικά η οικονομική μεταχείρηση των χρεωμένων κρατών απο τους δανειστές τους, είναι κυρίως πολιτικά. Υπό αυτη την έννοια αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση της Αυστρίας.
Το καλοκαιρι του 2015, δυο μέρες μετά απο την ολοκλήρωση του ελληνικου δημοψηφίσματος που εξελίχθηκε σε πρωτοφανές φιάσκο για τη χώρα, ολοκληρώθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία ένα εξαιρετικά εφϋές σχέδιο: η αυστριακή κυβέρνηση που ως γνωστόν ήταν και εξακολουθεί να είναι, ένας απο τους πιό σκληρους πολέμιους της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, προέβει σε διακοπή των πληρωμών προς τρίτους μιας εθνικοποιημένης της τράπεζας και πέτυχε κατόπιν συμφωνίας την αθόρυβη αναδιάρθρωση του χρέους της, με έξοδα του δανειστή της, που δεν ήταν άλλος απο τη Βαυαρίκο δημόσιο.
Συγκεκριμένα τη Τρίτη 7 Ιουλίου, υπογράφηκε μεταξύ Αυστρίας και Βαυαρίας συμφωνία διακανονισμού μιας σειράς δανείων που είχε παραχωρήσει η Βαυαρία στην αυστριακή πτωχευμένη τράπεζα Hypo Group Alpe Adria (HGAA). Με βάση τις ετήσιες εκθέσεις της1, η τράπεζα αυτή στις αρχες του 2000 ήταν από τις πλέον δραστηρίες τράπεζες στις χώρες της νοτιανατολικής Ευρώπης. Ανηκε στο αυστριακό κρατίδιο Carinthie , που ελεγχόταν απο τον ακροδεξιο Jörg Haider, του οποίου το κόμμα συμμετείχε τη περίοδο 2000 με 2005 στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση2.
Το Μάρτη του 2007 λίγους μήνες πριν την αμερικάνικη κρίση των παράγωγων (subprimes),το κρατίδιο Carinthie, πουλά τη πλειοψηφία των μετοχών της τράπεζας σε μια περιφερειακή βαυαρική δημόσια τράπεζα τη BayernLB.
Η Εξαγορά απο την BayernLB.
Μετά τη πτώχευση της Lehman Brothers το σεπτέμβρη του 2008, η BayernLB αντιμετωπίσε μεγάλο πρόβλημα φερεγγυότητας, διότι όπως ακριβως είχαν πράξει πολλές άλλες γερμανικές περιφερειακές αλλά και μεγάλες τράπεζες της Γερμανίας, επένδυσε και κερδοσκόπησε σε επισφαλείς τίτλους, όπως ήταν και η αγορά της πτωχευμένης HGAA. Τα δάνεια που ειχε δώσει στα βαλκανικά κράτη, γρηγορα αποδείχθηκαν μη εξυπηρετήσιμα. Το Δεκέμβριο του 2008, το κρατίδιο της Βαυαρίας κλήθηκε πλέον ανοιχτά κ επιτακτικά να στηρίξει τη BayernLB, με πλανο διάσωσης ύψους 10 δις ευρω. Η βαυαρική τράπεζα προσπάθησε να βοηθήσει τη θυγατρική της HGAA, του κρατιδίου Carinthie, δίνοντας της δάνειο ύψους 2,3 δις ευρώ. Η πρόσπαθεια αυτή αποδείχθηκε μάταιη, μπροστά στο μέγεθος της καταστροφικής διαχείρισης, και της πελατειακής διαπλοκής της τράπεζας αυτης με το πολιτικό αυστριακό κατεστημένο τη δεκαετία του 2000. Το Δεκέμβριο του 2009, η βαυαρική τράπεζα BayernLB αναγκάστηκε να εγκαταλλείψει τα χρεη της HGAA που εκρεμούσαν και η ίδια η τράπεζα HGAA επιστράφηκε στο ομοσπονδιακό αυστριακό κρατίδιο, έναντι του συμβολικού ποσού του ενός ευρώ. Η τράπεζα με άλλα λόγια ξαναεπέστρεψε στο αυστριακό δημόσιο
Η πτώχευση του αυστριακού δημοσίου
Η υποθεση αυτη θα μπορούσε να ειχε σταματήσει εκεί, αλλά η Βιέννη επέλεξε να αφήσει τη HGAA στη τύχη της, και να μην τη στηρίξει οικονομικά με κάποιο πλάνο διάσωσης. Ετσι στα τέλη του 2013, όταν συγκυρία επιδυνώθηκε στα βαλκάνια και ο λογ/σμος αυξηθηκε η αυστριακή κυβέρνηση ανέλαβε δράση. Αποφασίστηκε τότε η δημιουργία μιας” κακής ” τράπεζας, της ΗΕΤΑ, δλδ μιας τράπεζας που θα συγκέντρωνε όλα τα τοξικα αφερέγγυα στοιχεια ενεργητικού της HGAA. Το μάρτιο του 2015, η ανακάλυψη μιας νέας μαυρης τρύπας στους λογ/σμους της ΗΕΤΑ, υψους 7.6 δις ευρώ ποσού που αντιστοιχύσε στο 2.3% του αυστριακου ΑΕΠ, οδηγησε την Βιεννη να κυρήξει τη τράπεζα σε κατάσταση πτώχευσης. Ολες οι πληρωμές στους πιστωτές διακόπηκαν για ένα έτος, ως το μάρτη του 2016. Ενα μορατόριουμ που αφορούσε περίπου 11 δις ευρω χρέη, έδωσε στη κυβέρνηση τον απαιτούμενο χρόνο για να αναζητήσει μια πιο μόνιμη λύση, που δεν ήταν άλλη απο την αναδιάρθρωση του χρέους της HETA. Με άλλα λόγια έμμεσα του Αυστριακου κράτους.
Με τεχνικούς όρους, με τη στενη νομική έννοια, δεν πρόκειται επίσημα για πτώχευση κράτους. Δεν ήταν το αυστριακό΄δημόσιο που κύρηξε πτωχευση. Στη πραγματικότητα όμως, ένα κράτος της ευρωζώνης αποφάσισε μονομερώς να πάυσει τις πληρωμες του απέναντι τόσο σε ιδιωτικούς όσο και σε δημόσιους ευρωπαϊκούς φορείς και συγκεκριμένα να διακοψει τις πληρωμές του έναντι ενός ομοσπονδιακού κρατίδιου της Γερμανίας. Μάλιστα σε περίπτωση αναδιάρθρωσης, θεωρητικά, οι εγγυήσεις του αυστριακού κρατιδιου Carinthie, στο οποίο άνηκε η αρχικώς πτωχευμένη τράπεζα, θα μπορούσαν να τεθουν σε ισχύ. Ομως αυτό το κρατίδιο αδυνατούσε να πληρώσει. Πρόκειται επομένως για περίπτωση διπλής πτώχευσης, χωρίς να ζητηθεί απολύτως κανένα μνημόνιο, χωρίς να γίνει καμία συζήτηση και χωρίς να εγερθεί καμία ευρωπαϊκή αντίδραση.
Η αυστρο βαυαρική διένεξη
Σε αυτο το πλαίσιο πυροδοτήθηκε και η διένεξη με τη Βαυαρία. Πράγματι η BayernLB δεν πήρε πίσω το δάνειο των 2.3 δις ευρω. Οι HGAA και HETA (δλδ η αυστριακή κυβέρνηση) υποστήριξε ότι δεν πρόκειται περι δανείου, αλλα μιας ανακεφαλαιοποίησης του ενεργητικού. Το επιχείρημα αυτό βασίστηκε, στο ότι η βαυαρική τράπεζα ειχε εξαγοράσει τη πτωχευμένη αυστριακή τράπεζα και ως τμήμα της ιδιοκτησίας της, αποφάσισε να την ενισχύσει κεφαλαιακά. Το 2012 οι βαυαροι έφεραν το ζήτημα στη δικαιοσύνη και στις 8 μάη 2015, το Δικαστηριο του Μονάχου καταδίκασε την Αυστρια να πληρωσει 2,75 δις ευρώ στη BayernLB. Η Βιεννη αρνήθηκε να εκτελέσει την απόφαση, η ένταση αυξήθηκε, και η Βαυαρια βρέθηκε στην ίδια ακριβώς θέση με τους υπολοιπους ιδιώτες πιστωτες της ΗΕΤΑ.
Τελική Συμφωνία με το Μόναχο
Με βαση τη γερμανική ρητορική περι δημοσιονομικής πειθαρχίας και αυστηρότητας που πρέπει να επιδειχθεί απέναντι στο ελληνικο κράτος, ρητορική που αναπτύχθηκε στο όνομα κυριως των βαυαρών συνταξιουχων που έχουν τοποθετησει τις οικονομίες τους σε τίτλους του ελληνικού χρέους, η Βαυαρία θα έπρεπε να φανεί πολύ σκληρή απέναντι στους ελιγμούς της αυστριακής κυβέρνησης. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβει. Αντίθετα, το Μόναχο και η Βιέννη διαπ/καν σε μάλλον ηπιους τόνους συγκριτικά, και η Βαυαρία δέχτηκε να μην λάβει απο το συνολικο ποσό των δανειών της, παρα μόνο ένα ποσο όχι μεγαλύτερο του 1.3 δις ευρώ. Δηλαδή ποσό που αντιστοιχει στο 45% της αξίας του δανείου που ειχε δώσει η BayernLB. Το ποσό αυτό στη πραγματικότητα ειναι το ελάχιστο που παίρνει: Διότι, εαν ο διακανονισμος του χρέους της ΗΕΤΑ, οδηγήσει σε μια διαγραφη άνω του 45% του χρέους, το Μόναχο θα εισπράξει έτσι κι αλλοιώς αυτό το ποσο. Εαν πάλι οι απώλειες ειναι λιγότερες και η διαγραφη είναι μικρότερη, γιατι οι ονομαστικές αξιες των τίτλων δεν ειναι σταθερές, αλλά κυμαίνονται στην αγορά κι εξαρτώνται απο τη τιμή πώλησης τη στιγμή του διακανονισμου, η Βαυαρία θα εισπράξει τη διαφορά. Εαν πάλι ειναι μεγαλύτερες, θα κρατησει τα 1.3 δις ευρώ ως το ελάχιστο συμφωνηθέν ποσό3.
Το περίγραμμα της αναδιάρθρωσης και οι ιδιωτες πιστωτές
Η Αυστρια άρχισε να σχεδιάζει το περίγραμμα της μαζικής αναδιάρθρωσης του χρεους της HETA, έχοντας αρνηθεί κατηγορηματικά να μπουν σε ισχυ οι κρατικές εγγυησεις του αυστριακού κρατιδίου της Carinthie. Κατα συνέπεια, οι ιδιώτες πιστωτες που κατέφυγαν στο Συνταγματικό Δικαστηριο της Αυστρίας, είναι σε θέση να γνωρίζουν πλέον το τι μπορουν να περιμένουν εάν η αίτηση τους απορριφθεί.
Περιμένοντας λοιπον την επανέναρξη των κουτσουρεμένων πληρωμών, η Αυστρια εξακολουθει νόμιμα να επιβαρυνει τους βαυαρούς φορολογούμενους/ες, που λόγω της αναδιάρθρωσης χρεους, έχουν υποστεί οικονομική απώλεια υψους 1.4 δις ευρώ. Σε αντίθεση με την Αυστρία, η Ελλάδα δεν έχει κοστίσει απολύτως τίποτα στο γερμανικό πληθυσμό. Η ιστορία αυτή βέβαια δεν θα μπορούσε να περασει χωρις πολιτικους κραδασμους. Πράγματι, ο επικεφαλής των κεντρώων, που είναι το τρίτο κόμα στή βαυαρική βουλή, είπε ανοιχτά ότι πρόκειται στην ουσία για διαγραφη του αυστριακού χρέους. Τη δυσαρέσκεια ενέτεινε περισσότερο το γεγονός ότι όταν η βαυαρική BayernLB πούλούσε για ένα ευρω στην Αυστρία την HGAA, την είχε ήδη διασώσει πληρώνοντας την με βοήθεια ύψους 850 δις ευρω, που έδωσε έναντι εγγύησεων της Βιέννης, επι των χρεών της προς πώλησης τράπεζας. Εγγυήσεις που η Βιέννη κατόρθωσε τελικά να μειώσει.
Ο λογ/σμος λοιπον χωνεύτηκε πολύ δύσκολα από το πολιτικό κόσμο και τη κοινή γνώμη στη Βαυαρία. Και ίσως θα πρέπει να αναζητήσουμε και σε άλλες αντίστοιχες περιπτωσεις επισφαλών τοποθετήσεων, όπως για παράδειγμα οι επισφαλεις τοποθετήσεις άλλων περιφερειακών γερμανικών ομοσπονδιακων τραπεζων, ή οι επισφαλείς επενδυτικές επιλογές της Deutchbank, και των επιλεκτικών πολιτικών ή διπλωματικών χειρισμών της γερμανικής κυβέρνησης, ένα μέρος των αιτίων της αδιαλλαξίας αφενώς της γερμανικής κοινής γνωμης, και αφετέρου του τραπεζικού συστήματος αλλα και της πολιτκής ηγεσίας της Γερμανιας απεναντι στην Ελλάδα. Πρόκειται για αδιαλλαξία που προσβάλλει κατάφορα τη λειτουργία της δημοκρατίας στην ευρωζώνη τηρώντας ευθαρσώς διαφορετικά μέτρα και σταθμά: Στη περίπτωση της Αυστρίας έχουμε τον απόλυτο σεβασμο της λαϊκής κυριαρχίας και της κοινωνικής συνοχής ενός περιφερειακού της κρατιδιου, τη στιγμή που η λαϊκή κυριαρχία της Ελλάδας πετιέται ανέξοδα στο κάλαθο των αχρήστων και μαζι με αυτήν οι ζωές της μεγάλης πλεοψηφίας ενός ολόκληρου λαού.
1 Εκθεση για το 2013 https://adhoc.pressetext.com/news/pdf/20140430043/624
2 Εκθεση για το 2014 http://www.hypo-alpe-adria.com/sites/hypo-alpe-dria.com/files/content/announcement/file_download/press_release_full_year_results_2014.pdf
3 http://www.nytimes.com/2010/10/21/business/global/21iht-hypo.html?_r=0
και στο ίδιο
https://www.friedlnews.com/article/heta-settlement-commission-head-on-action-plan
*Η Σ. Μπάρα είναι οικονομολόγος, ιστορικός, υποψήφιος διδάκτωρ ιστορίας στην EHESS και ζει στο παρίσι
