Ακροδεξιά, το ντροπαλό όνομα του φασισμού
Ηλίας Ιωακείμογλου
Συνέβη, λοιπόν, και αυτό: σχεδόν όλοι θεωρούν ότι ο όρος του «φασισμού» μπορεί να αναφέρεται στον ιστορικό φασισμό του Μεσοπολέμου, αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για τη σημερινή «Ακροδεξιά», ούτε καν για τον κραυγαλέο ναζισμό του γερμανικού AfD ούτε καν για το καθεστώς Ορμπαν. Αυτό βασίζεται στο επιχείρημα ότι η σημερινή Ακροδεξιά διαφέρει ως προς μια σειρά χαρακτηριστικών του ιστορικού φασισμού, π.χ. τώρα δεν υπάρχει ακροδεξιό μαζικό κίνημα όπως υπήρχε στον Μεσοπόλεμο, ούτε η σημερινή Ακροδεξιά επιδιώκει να εγκαταστήσει δικτατορικό καθεστώς.
Πώς να κρίνουμε, όμως, εάν αυτές οι διαφορές ή κάποιες άλλες είναι κρίσιμες; Θα πρέπει να είμαστε κάπως μεθοδικοί.
Γνωρίζουμε(1) ότι ο φασισμός ακολουθεί μια διαδικασία ανάπτυξης, η οποία αρπάζει και ενσωματώνει ό,τι συμβεί να συναντήσει στον δρόμο της αρκεί αυτό να παρουσιάζει εκλεκτική συγγένεια με εκείνη, να της ταιριάζει δηλαδή και να την εξυπηρετεί. Έτσι, η μία ή άλλη ιστορική μορφή του φασισμού συντίθεται από δύο ειδών υλικά: το πρώτο είδος είναι τα δομικά υλικά που συγκροτούν τον αναλλοίωτο πυρήνα του φασισμού, αυτά που επομένως συναντάμε σε όλες τις παραλλαγές του, σε όλες τις εκδοχές του, αυτά που δεν εξαρτώνται από την ιστορική συγκυρία, ούτε από τις ιδιαιτερότητες της μιας ή της άλλης χώρας. Το δεύτερο είδος υλικών, αντιθέτως, είναι αυτά που η διαδικασία ανάπτυξης του φασισμού έτυχε να συναντήσει στον δρόμο της και να τα ενσωματώσει, είναι δηλαδή ενδεχόμενα, είναι αυτά που μπορούν να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν ανάλογα με τη χώρα και την ιστορική συγκυρία.
Ορίζουμε, λοιπόν, ως φασισμό τον αναλλοίωτο πυρήνα του, αφήνοντας στην άκρη ό,τι ανήκει στην ιστορική στιγμή και στη γεωγραφία, ό,τι είναι ενδεχόμενο. Αυτή η μεθοδολογία δεν είναι καθόλου πρωτότυπη, είναι πολύ κοινή. Για παράδειγμα, με αυτήν ορίζουμε τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής, με κριτήριο τα δικά του αναλλοίωτα στοιχεία, κάνοντας αφαίρεση των εθνικών ιδιομορφιών του ενός ή του άλλου εθνικού καπιταλισμού. Έτσι πρέπει να κάνουμε και με τον ορισμό του φασισμού. Χωρίς αυτήν τη μεθοδολογία θα κολυμπούσαμε στο διηνεκές σε μια θάλασσα περιπτωσιολογίας. Εάν, λοιπόν, έτσι έχουν τα πράγματα, τότε πώς ορίζεται ο φασισμός; Ποια είναι τα δομικά υλικά με τα οποία συγκροτείται ο πυρήνας του;
Το φαινόμενο στον πυρήνα του
Ξεκινώντας από τα πολιτικά κείμενα του Μαρξ, περνώντας από το έργο του Γκράμσι, από το «Φασισμός και Δικτατορία»(2) του Πουλαντζά και από σημαντικές εργασίες ιστορικών της δεκαετίας του 1980, διαθέτουμε μια βιβλιογραφία που μας εξηγεί με σαφήνεια ποια είναι τα δομικά χαρακτηριστικά του φασισμού, τα υλικά από τα οποία συγκροτήθηκε, ο αναλλοίωτος πυρήνας του. Υπάρχουν τρία από αυτά που πρέπει να θεωρήσουμε ως τα κυριότερα:
Ας ξεκινήσουμε από το πρώτο, που είναι το πολιτικό σχέδιο: το 1932, ο Καρλ Σμιτ, κορυφαίος νομικός της εποχής του, παρουσίασε σε ένα κοινό 1.500 επιχειρηματιών, πολιτικών και ανώτατων δημοσίων υπαλλήλων, το πολιτικό σχέδιο που θα ένωνε σε πανίσχυρη συμμαχία την τάξη των καπιταλιστών και τους ναζί (3). Χρειάζονται, τους εξηγούσε ο Σμιτ, ισχυρό κράτος και ελεύθερη οικονομία (4). Με σημερινούς όρους, θα λέγαμε ότι επρόκειτο για το σχέδιο του Αυταρχικού Νεοφιλελευθερισμού, για το ίδιο σχέδιο που βλέπουμε να ξεδιπλώνεται στην παρούσα ιστορική στιγμή: το κράτος-ρόπαλο στην υπηρεσία της κεφαλαιοκρατικής ασυδοσίας. Πρόκειται για το ίδιο πολιτικό σχέδιο, τώρα όπως και τότε.
Αυτό το ίδιο σχέδιο, τότε και τώρα, αποτελεί τη βάση επί της οποίας δένουν οι ίδιες κοινωνικές συμμαχίες που συγκροτούν έναν ιδιότυπο ταξικό σχηματισμό μάχης για τη διεκδίκηση της πολιτικής εξουσίας (και αυτό είναι το δεύτερο στοιχείο του πυρήνα του φασισμού): παρούσες εδώ οι δυνάμεις της αστικής τάξης, με το τραπεζικό της κεφάλαιο, τους κεφαλαιοκράτες της βιομηχανίας και των υπηρεσιών, παρούσες και οι δυνάμεις της ανώτερης μικροαστικής τάξης, με τους επαγγελματίες της (νεο)φιλελεύθερης ιδεολογίας, τους οικονομολόγους της, τους κληρικούς, τους καθεστωτικούς δημοσιογράφους και λογοτέχνες, μικρομεσαίους εμπόρους και στελέχη των ιδιωτικών επιχειρήσεων, υψηλόβαθμα στελέχη του δημόσιου τομέα, διαφημιστές και άλλους προπαγανδιστές, εδώ βρίσκουμε και μερίδες λαϊκών τάξεων, ανέργους χωρίς ταξική συνείδηση, εξαθλιωμένους συνταξιούχους και μικρο-ιδιοκτήτες, θρησκόληπτους και μπράβους, νοικοκυραίους, επαμφοτερίζοντα προλεταριακά στρώματα της επαρχίας, μπάτσους, επαγγελματίες του σκοινιού και του παλουκιού – και ο κατάλογος παραμένει ανοιχτός. Ήταν, όμως, ο ίδιος κατάλογος, τότε, στις δεκαετίες του 1920 και του 1930, είναι ο ίδιος και τώρα.
Στο σημείο αυτό, έρχεται το τρίτο δομικό στοιχείο του φασισμού, το ιδεολογικό «τσιμέντο», το αξιακό φορτίο που δένει τους αρμούς των ταξικών συμμαχιών. Πρόκειται για την ιδεολογία του κοινωνικού δαρβινισμού σε δύο ξεχωριστές εκδοχές: ο νεοφιλελευθερισμός είναι ο κοινωνικός δαρβινισμός της αστικής τάξης, όπου η επιβίωση και η κοινωνική άνοδος των ικανότερων, δηλαδή των ισχυρότερων, επιτυγχάνεται με το παιχνίδι της καπιταλιστικής αγοράς. Ο δε φασισμός είναι ο κοινωνικός δαρβινισμός διά της φυσικής βίας που ασκείται από τους αδύναμους επάνω σε αυτούς που είναι ακόμα πιο αδύναμοι. Πρόκειται για το ίδιο ιδεολογικό, αξιακό φορτίο, τότε, στα χρόνια του ιστορικού φασισμού, και τώρα, στα χρόνια του παρακμάζοντος νεοφιλελευθερισμού.
Εν κατακλείδι, τα τρία κυριότερα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά του φασισμού, τα δομικά υλικά του, αυτά που είναι ανεξάρτητα από τη χώρα και την εποχή, τα βρίσκουμε εδώ και τώρα, στην παρούσα ιστορική στιγμή, όπως και στον Μεσοπόλεμο. Μοναδική διαφορά που μπορούμε να εντοπίσουμε είναι ότι τότε οι ναζί είχαν την πολιτική ηγεμονία, ενώ τώρα την έχουν οι νεοφιλελεύθεροι – προς το παρόν, τουλάχιστον.
Εάν αυτά δεν είναι πειστικά για όσους επιμένουν να αναζητούν την αλήθεια στη θάλασσα του εμπειρισμού, μπορούν να βρουν στο τελευταίο βιβλίο (5) του Johann Chapoutot, ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους μελετητές του ναζισμού, τη μακροσκελή λίστα ομοιοτήτων μεταξύ της ιστορικής συγκυρίας στη σημερινή Γαλλία και τη Γερμανία του 1930-1932.
Το κόστος της μετωνυμίας
Η Ακροδεξιά, λοιπόν, είναι το ντροπαλό όνομα του φασισμού, και η αφλογιστία της Αριστεράς οφείλεται σε μεγάλο βαθμό, εκτός των άλλων, και σε αυτήν τη μετωνυμία, διότι ο όρος της «Ακροδεξιάς» απλώς υποδεικνύει μια θέση στο πολιτικό φάσμα και σαν τέτοιος φέρει μηδενική πληροφορία, άρα έχει μηδενική αναλυτική αξία – κοινώς μας αφήνει στο μαύρο σκοτάδι. Χάρη σε αυτήν τη μετωνυμία, τα φασιστικά κόμματα ακολουθούν τώρα αθωωμένα την πορεία τους προς την κυβερνητική εξουσία. Συναντούν δε στον δρόμο τους τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις ακριβώς κατά την ιστορική στιγμή που αυτές αντιμετωπίζουν κρίση νομιμοποίησης και χρειάζονται διευρυμένες κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες προκειμένου να συνεχίσουν να κυβερνούν.
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Παραπομπές
1. Ian Kershaw (1985), «The Nazi Dictatorship. Problems and Perspectives of Interpretation», Edward Arnold Publishers
2. Νίκος Πουλαντζάς (2006), «Φασισμός και Δικτατορία», εκδόσεις Θεμέλιο
3. Eric Vuillard, «Ημερήσια Διάταξη», εκδόσεις Πόλις
4. Carl Schmitt (1932), Strong State and Sound Economy: An Address to Business Leaders, περιέχεται στο Cristi (1998), Carl Schmitt and Authoritarian Liberalism, University of Wales Press
5. Johann Chapoutot (2025), «Les Irresponsables», Gallimard
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Πηγή: efsyn.gr
1. Το χωροταξικό σχήμα Δεξιά- Ακροδεξιά είναι επιεικώς ανεπαρκές για την εργατική πολιτική.
2. Αντικειμενικά διευκολύνει το λανσάρισμα της αστικής, αντικομουνιστικής θεωρίας των 2 άκρων
3. Διευκολύνει την Ν.Δ. να εμφανίζεται ως δεξιοκεντρώα η σε κάθε περίπτωση ότι δεν έχει σχέση με ακροδεξιά.
4. Αποκρύβει το γεγονός ότι η καλούμενη ακροδεξιά ΣΥΓΚΥΒΕΡΝΑ χρόνια τώρα με την ΝΔ αφού την διασχίζει σε ένα πολύ μεγάλο μέρος της ( Βορίδης κ.λ.π.)
5. Διευκολύνει όσους όπως στην Γαλλία συγκροτούν όπως-όπως, ψευδολαικά μέτωπα που ανασταίνουν αστικοσοσιαλιστές, ενισχύουν τον πολεμοχαρή Μακρόν και ούτε καν ρεφορμιστικά δεν είναι όπως είπε και ο Μπεζανσενό σε εκδήλωση στο Πάντειο στις 8.11.24.
6. Είναι αποσυνδεδεμένο από την εκτίμηση ότι έστω τουλάχιστον από την δομική κρίση του 2008 που συνέπεσε με την κρίση του περιοδικού κατά Μαρξ κύκλου των διαδοχικών καταστάσεων: ηρεμίας, αναπτυσσόμενης ζωτικότητας, άνθησης, υπερπαραγωγής, κρίσης και στασιμότητας, έχουμε περάσει σε μια νέα βαθμίδα/εποχή της αντιδραστικής εξέλιξης του καπιταλισμού είτε κάποιος την θεωρεί εντός του ιμπεριαλισμού/καπιταλισμού είτε μετά απ’ αυτόν.
7. Γι αυτό τον λόγο η ασκούμενη σήμερα πολιτική της ΝΔ είναι ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ανάγκη για την εξέλιξη του σημερινού καπιταλισμού και της ανάγκης προετοιμασίας για την αντιμετώπιση της επόμενης δομικής κρίσης που απ’ ότι φαίνεται δεν αργεί και πολύ. Δεν είναι μια από τις πολιτικές που θα μπορούσε να εφαρμόσει η αστική τάξη στην χώρα. Είναι μια στρατηγικά υπερ-αντιδραστική πολιτική συχνά καλούμενη και νεοφιλελεύθερη στο ανώτατο στάδιό της, είναι υπερ-αντεργατική και υπερ-αυταρχική και ανελεύθερη. Κινείται πάντα βάσει του μακρόχρονου οικονομικού συντάγματος των μνημονίων. Ο κοινωνικός δαρβινισμός είναι συστατικό της στοιχείο. Υπάρχουν διαφορές στην δόση του εθνοτικού και φυλετικού δαρβινισμού καθώς και στην ρητορική με δάνεια φασιστικής έμπνευσης προς άγραν ψήφων και εξασφάλιση της αναγκαίας πολυσυλλεκτικότητας. Με αυτήν λόγω και της απουσίας ενός πραγματικά «αντίπαλου δέους» ο βαθμός εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης του χεριού και του μυαλού, με όλες τις διαστρωματώσεις της είναι ο μεγαλύτερος από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο σχετικός μισθός( είναι η αναλογία του πραγματικού μισθού προς τα κέρδη) κατακρημνίζεται. Η συγκέντρωση -συγκεντροποίηση του κεφαλαίου πηγαίνει στα ύψη με την ταυτόχρονη εξακόντιση προς τα πάνω του ανηλεούς ανταγωνισμού ανάμεσα στα δυναμικά τμήματα του κεφαλαίου, κυρίως των ψηφιακών για το ποιοι θα έχουν την πρωτοκαθεδρία σε όλο το φάσμα των ψηφιακών τεχνολογιών και πρωτίστως στην τεχνητή νοημοσύνη μέχρι το 2030. Ο ανταγωνισμός αυτός καλά κρατεί ιδίως ανάμεσα στα πολυεθνικά, πολυκλαδικά μονοπώλια που βρίσκονται στην πυραμίδα του κεφαλαίου και των ισχυρών καπιταλιστικών κέντρων που τα υποστηρίζουν φτάνοντας ακόμα και σε πολεμικές συρράξεις που ο λαός να βάλει το χέρι του να μην μας φτάσουν στην καταστροφή ( η ανεπίστρεπτη διάρρηξη των σχέσεων ανθρώπου με την φύση για την μανία του κέρδους ελπίζουμε να μην αποτελέσει τελικά το πρελούδιο για κάτι τέτοιο). Η πολιτική αντίδραση σε όλη την γραμμή φτάνει στον νέου τύπου ολοκληρωτισμό. Αυτή η κυβερνητική πολιτική ασκείται σήμερα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία.
8. Οι θιασώτες/υπηρέτες αυτής της πολιτικής μένουν όλοι στην ίδια πολυκατοικία. Δεν έχουμε μια δεξιά πολυκατοικία και λίγο πιο πέρα μια άλλη μικρότερη της ακροδεξιάς. Απ’ αυτήν θα διαμορφώνονται κάθε φορά οι υπερ-αντιδραστικές κυβερνήσεις με τις αναγκαίες αλλαγές φρουράς ξεκινώντας σήμερα από την «Πλεύση Ελευθερίας» και το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και φτάνοντας ως την «Ελληνική Λύση» και άλλους πολιτικούς σχηματισμούς μιας χρήσης εκτός φυσικά των ναζιστών( Το 2011 είχαμε την κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ και το 2015 του αστικοδημοκρατικού ΣΥΡΙΖΑ με ΑΝΕΛ). Και φυσικά έχουμε και όλα τα θραύσματα της κυβερνώσας «Αριστεράς» ως αναχώματα παρεμπόδισης της ριζοσπαστικοποίησης προς την ανόθευτη από αντιμονοπωλιακές συμμαχίες με τμήματα της μη μονοπωλιακής αστικής τάξης και θολές ανατροπές , ανυπότακτη, διαρκή, κοινωνική και πολιτική, αντικαπιταλιστική πάλη λαού και νεολαίας, τους ταξικούς αγώνες με την πλήρη έννοια και την δημιουργία στοιχειωδών προϋποθέσεων για ένα μαζικό Μέτωπο Εργατικής Πολιτικής.
Κάποιες παρατηρήσεις στο σχόλιο του «Επίμονου Κηπουρού» ,όσο γίνεται πιο λακωνικές. Τα τρία αρχικά σημεία που περιγράφεις, δίνουν την ουσία μιάς πολιτικής αντίληψης που είναι όχι μόνο του αρθρογράφου αλλα και της συντριπτικής πλειονότητας των «αριστερών» δυνάμεων ,των αριστερών πολιτικών ελίτ , προτιμω να το λέω εγώ. Από πού όμως προκύπτει ότι αυτές οι ελίτ συγκινούνται κατά ένα ιδιαίτερο τρόπο ( αυτό φαίνεται να πιστεύεις) από τις πρακτικές αυνέπειες της αντίληψής τους αυτής ,όπως επιγραμματικά τις απαριθμείς ?
Πέρα από αυτό,κάτι ακόμα πιο σημαντικό : Για ποιο λόγο οι αριστερές ελίτ υιοθετούν αντιλήψεις που δεν προωθούν μια εργατική πολιτική,που αναζωογονούν τη θεωρία των δύο άκρων,που ξεπλένουν την συνολική πολιτική της ΝΔ και την εμφανίζουν ως δήθεν κάτι διαφορετικό από την ακροδεξιά?
Για να είμαστε λοιπόν στο έδαφος της πραγματικότητας και της μαρξιστικής ανάλυσης του γίγνεσθαι,όλο αυτό έχει μια βαθύτερη ιστορική αιτία και εξήγηση. Σε λίγες μόνο γραμμές : Πενήντα χρόνια από την πτώση της Χούντας ,εχουν αποκρυσταλλώσει μια ενιαία ,οργανικά και ιδεολογικά συμπαγή πολιτική ελίτ, η οποία έχει κοινά συμφέροντα α) την παντί τροπω διαιώνισή της, β) την απρόσκοπτη λειτουργία της ως οργανικού Ολου ,λειτουργία που έχει ποικίλες εκφάνσεις ,κοινοβουλευτικές,συνδικαλιστικές, δράση ιδεολογικών μηχανισμών και άλλα. Ένα είναι όμως το σύστημα των συγκοινωνούντων «δεξιών», «σοσιαλιστικών», «αριστερών» αυτών δοχείων κάθε απόχρωσης,τα οποία διέπονται συν τοις άλλοις από τον « νόμο» της μεταξύ τους διαπίδυσης. [ επαναλαμβάνεται αναλογικά και πάλι εδώ το παλαιό φαινόμενο της ιστορίας της Ρώμης, ο cursus honorum, της διαδοχής στα αξιώματα – περί αυτών Βλ. το αξεπέραστο έργο του Leon Homo, “Les Institutions Politiques Romaines,de la Cite a l’ Etat” , Paris, 1927 ]
Το αποτέλεσμα ,όπως το περιγραφεις :«5. Διευκολύνει όσους όπως στην Γαλλία συγκροτούν όπως-όπως, ψευδολαικά μέτωπα που ανασταίνουν αστικοσοσιαλιστές, ενισχύουν τον πολεμοχαρή Μακρόν και ούτε καν ρεφορμιστικά δεν είναι όπως είπε και ο Μπεζανσενό (ο,τι πιο αισχρά ατλαντιστικό στην Δυτική «αριστερα»-σημείωση δική μου) σε εκδήλωση στο Πάντειο στις 8.11.24.»
Συνεπώς, όπως πετυχημένα επισημαίνεις ,δεν είναι δύο διαφορετικοί τόποι που στεγάζουν τη Δεξιά και την ακροδεξιά αλλά ένας κοινός,στον οποίο συστεγάζονται και οι «αριστερές» πτέρυγες της πολιτικής τάξης,- της πολιτικής ελίτ το λέω εγώ .
Πάρτε ενα …σοκολατάκι(!) από τα νέα σας ινδάλματα, “παρισοκηπουροί” των Μπεζανσενό μας:
Ενα, δύο, τρία… 50 χρόνια Βιετνάμ.
Εγινε και το Διεθνές Αντιφασιστικό Φόρουμ της Μόσχας(!) με την ευγενική χορηγία του …εκπροσώπου της ρωσικής εργατικής τάξης!
Ερχονται κι άλλα!
Ευχαριστω για το σοκολατακι, θα σου στειλω ουισκακι. ( τον κ.Κηπουρο δεν τον ξερω,μιλω για τον εαυτο μου). Που βρηκες,ευλογημενε,οτι εχω ως …ινδαλμα αυτο το Νατοσιωνιστικο περιτριμμα? Ενδιαφεροντα αυτα που εστειλες ,εκεινο που ομως αξιζει δεν ειναι η καταγραφη γεγονοτων αλλα η ερμηνεια τους ( για παρατηρησε οτι σχεδον ολα τα εργα του Μαρξ εχουν ως υποτιτλο την λεξη “Κριτικη” …). Τα οσα τραγικα συμβαινουν εδω και δεκαετιες στο Βιετναμ ,χρειαζονται μελετη και αναλυση ταξικη,δηλαδη μαρξιστικη, οχι πανηγυρισμους αρρωστημενων εγκεφαλων,επειδη ταχα “επιβεβαιωθηκε” η “θεωρια” τους. Εννοειται οτι στον περιωρισμενο χωρο ενος σχολιου δε μπορει να ειπωθη τιποτε περισσοτερο. Για το φορουμ της Μοσχας, και τα λοιπα που αναφερει το ρεπορταζ αυτο, εκεινο που μπορω σχηματικα να πω εδω ειναι οτι υπαρχουν καποιες κινησεις απο ομαδες του παλιου κομμουνιστικου κινηματος που προσπαθουν εντιμα να αποκολληθουν απο το αδιεξοδο. Οσο πιο συντομα καταλαβουν οι αγωνιστες αυτοι οτι το τιτανιο εργο που εχουν μπροστα τους δεν μπορει να επιτυχη παρα μονο μεσα απο απροκαταληπτη ερευνα και γνωση του παρελθοντος, μονο μεσα απο την υπερβαση της ποικιλομορφης χρεωκοπιας των “αριστερων” ελιτ του παλιου εργατικου κινηματος,τοσο πιο κοντα θα ειναι στην πραγματωση των ιστορικων καθηκοντων τους ως πρωτοποριας της παγκοσμιας εργατικης ταξης