Γράφει ο Πάνος Δαμέλος
Στο πάντα επίκαιρο ερώτημα «τι να κάνουμε», συνεχώς επανέρχεται στην κομμουνιστική αριστερά η απάντηση ότι χρειαζόμαστε ένα νέο, καλύτερο από τα προηγούμενα, κόμμα νέου τύπου. Είναι μία σχετικά εύκολη, «έτοιμη» απάντηση («αφού λειτούργησε πριν από εκατό χρόνια, θα λειτουργήσει και σήμερα») η οποία όμως μάλλον αποπροσανατολίζει παρά βοηθάει να ξεφύγουμε από τα σύγχρονα αδιέξοδα. Κάτι τέτοιο, δηλαδή ένα «καλό» ΚΚΕ που θα συγκροτηθεί δίπλα στο αυθεντικό αλλά «προβληματικό» ΚΚΕ, δεν μπορεί και δεν πρόκειται να υπάρξει. Γιατί το πρόβλημα του ΚΚΕ δεν είναι μόνο η γραμμή του, είναι δομικές οι αδυναμίες του και η αριστερά που έχει βρεθεί εκτός ΚΚΕ έχει αμφισβητήσει έμπρακτα αυτόν τον δρόμο – κι ας τον επικαλείται λόγω ιδεολογικών καταβολών.
Πολλοί λένε ότι το ΚΚΕ έχει χάσει τον ορθό δρόμο του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, ότι έχει καταλήξει πολύ συγκεντρωτικό και καθόλου δημοκρατικό. Αυτή είναι όμως η φυσική τάση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και του κόμματος νέου τύπου, το λάθος στον γενετικό του κώδικα. Η λογική πάνω στην οποία συγκροτείται το κόμμα νέου τύπου είναι πως πρέπει να έχει «ατσαλένια πειθαρχία» και αυτό να φαίνεται προς τα έξω. Αυτό οδηγεί πάντα τα μέλη, ακόμη κι αν διαμαρτύρονται στο εσωτερικό, στην κοινωνία να υλοποιούν, να υπερασπίζονται και να νομιμοποιούν την όποια απόφαση της ηγεσίας. Και να πιστεύουν ότι έτσι παλεύουν για τον κομμουνισμό και την κοινωνική χειραφέτηση.
Όμως λίγα πράγματα είναι τόσο μάταια όσο το να παλεύεις για τη χειραφέτηση εκπαιδευόμενος στην υποταγή. Αν ο τρόπος που συγκροτείται και λειτουργεί η αριστερά δεν έχει στοιχεία από το μέλλον όπου «η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός θα είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων», αν δεν προετοιμάζει και δεν προετοιμάζεται για αυτό το μέλλον, το μέλλον που θα χτίσει θα μοιάζει με αυτό στο οποίο έμαθε. Όσο υιοθετούμε αυτή την ιδιότυπη θεωρία σταδίων, όπου πρώτα θα χτιστεί το κόμμα, στο οποίο θα λειτουργούμε με δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και με «το ατομικό να υποτάσσεται στο συλλογικό» (μόνο που ως «συλλογικό» έχουν καταλήξει να ορίζονται οι αποφάσεις αυτής της συγκεντρωτικής δομής), προσβλέποντας σε ένα σοσιαλιστικό μέλλον όπου το ατομικό θα συνυπάρχει αρμονικά με το συλλογικό, τόσο αυτό το σοσιαλιστικό μέλλον θα αναβάλλεται και θα εμπεδώνεται ως μια χίμαιρα, ως ένα άπιαστο όνειρο. Και τόσο η ταξική πάλη θα συγχέεται με την κομματική, καθώς «χωρίς ισχυρό κόμμα δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα», οπότε την κάθε στιγμή θα φαντάζει ως μεγαλύτερο καθήκον η υπεράσπιση του κόμματος και της γραμμής του παρά το συμφέρον της τάξης. Άλλωστε, ό,τι συμφέρει το κόμμα συμφέρει και την τάξη. Σωστά;
Το κόμμα νέου τύπου και ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός ήταν εργαλεία που δημιούργησε και υιοθέτησε το κομμουνιστικό κίνημα σε μια φάση της εξέλιξής του. Καλώς το έκανε. Δοκιμάστηκαν, χρησιμοποιήθηκαν, φάνηκε ότι όσο χρήσιμα εργαλεία μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα στα χέρια ενός Λένιν, άλλο τόσο καταστροφικά μπορεί να είναι όταν πέφτουν στα χέρια ενός Στάλιν. Ή, για να μην πάμε τόσο μακριά χρονικά, υπάρχουν σύγχρονα παραδείγματα στην ελληνική αριστερά. Η εμφανώς προβληματική και αδιέξοδη γραμμή του σημερινού ΚΚΕ δεν αμφισβητείται μαζικά ακριβώς λόγω του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και της υποτιθέμενης ανάγκης το κόμμα να φαίνεται ενιαίο και πειθαρχημένο προς τα έξω. Αλλά και η στάση της Αριστερής Πλατφόρμας μέχρι πρόσφατα, με τις δηλώσεις πίστης στον ΣΥΡΙΖΑ και την κυβέρνηση ακόμα και τις μέρες που αυτή διαπραγματευόταν το νέο μνημόνιο παρά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, ακριβώς λόγω μιας τέτοιας αντίληψης θεωρήθηκε η ενδεδειγμένη. Εν τέλει, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός και το κόμμα νέου τύπου περισσότερα προβλήματα δημιούργησαν για την υπόθεσή μας από αυτά που έλυσαν, τόσο στρατηγικά όσο και τακτικά.
Άλλωστε, και η πολυδιάσπαση της αριστεράς δεν μπορούμε να πούμε ότι συνιστά –μεταξύ άλλων- και έμπρακτη αμφισβήτηση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού; Όλο και μικρότερες οργανώσεις κομμουνιστών, οι οποίοι ασπάζονται θεωρητικά τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό μεν, αρνούνται να αποτελέσουν τη μειοψηφία σε ένα μεγαλύτερο κόμμα νέου τύπου δε. Και δημιουργείται έτσι η αντιφατική –και κάπως αστεία- εικόνα, άνθρωποι από όλο το φάσμα της αριστεράς να μιλούν για την ανάγκη ενός νέου, μαζικού κόμματος νέου τύπου, στο οποίο όμως όλοι βάζουν ως προϋπόθεση αυτή τη φορά να έχει «τη σωστή γραμμή» – δηλαδή τη δική τους.
Μπορούν να υπηρετήσουν πολύ καλύτερα τον στρατηγικό στόχο του κομμουνιστικού κινήματος όσο το δυνατόν πιο οριζόντιες και αμεσοδημοκρατικές δομές. Αυτό δεν σημαίνει ότι, στην πολύπλοκη και αντιφατική πορεία προς την αταξική κοινωνία, δεν θα υπάρξουν στιγμές όπου θα χρειαστεί πειθαρχία. Ένα σύγχρονο παράδειγμα είναι το Κομπάνι, στο οποίο όμως είναι σημαντικό ότι, παράλληλα με την απαραίτητη πειθαρχία των μαχητών και μαχητριών του απέναντι στον στρατό του ISIS, υπερασπίζονται μια διαδικασία κοινωνικού μετασχηματισμού που βασίζεται στην άμεση δημοκρατία, την ανεξιθρησκεία, την ισότητα των δύο φύλων. Είναι θεμελιακά διαφορετικό η πειθαρχία να υιοθετείται ως μερική, συγκυριακή και αντικειμενική ανάγκη, από το να ιδεολογικοποιείται και να υιοθετείται ως μόνιμος και επιθυμητός τρόπος συγκρότησης.
Ας αφήσουμε, επιτέλους, το κόμμα νέου τύπου να αναπαυθεί εκεί που ανήκει, στην τιμημένη ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος. Κι ας αξιοποιήσουμε αυτή την ιστορία με το να μάθουμε από αυτήν και να μην κάνουμε κύκλους. Κάτι τέτοιο δεν αξίζει ούτε σε εμάς, ούτε και στις επόμενες σελίδες της ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος – που περιμένουν να γραφτούν με φρέσκια μελάνη.
Καμία φορά το αμεσοδημοκρατικο στη βάση δύστυχος ταυτίζετε με τον παραγοντισμό και τη σκιαμαχία στη κορυφή . Βλέπε , ΑΝΤΑΡΣΥΑ , γρουπες του χώρου της επαναστατικής αριστεράς , και πολύ περισσότερο το αναρχικό κίνημα . Άρα ας μην μας φταίει για όλα τα κακά η παράδοση του κομμουνιστικού κινήματος. Οι δομές έλεγχου πχ σοβιέτ και η παραγωγή πολίτικης στη βάση μπορεί και πρέπει να υπάρξει και για να μην επαναλάβουμε τα τραγικά λάθη της ΕΣΣΔ . Αλλά οι αφορισμοί το κόμμα νέου τύπου παράγει μηχανισμό και γραφειοκρατία αλλά οι αμεσοδημοκρατικες διαδικασίες που όλοι λένε την άποψη τους χωρίς δομές , εκλεγμένα οργανα κτλ. και αποφασίζουν οι παράγοντες δεν έχουν κανένα πρόβλημα είναι απλά αναπαραγωγή της αστικής προπαγάνδας με αριστερή φορεσιά .
Κοιτα που κανουν και κριτικη στο χωρο οι κνιτες…
Σ. αρχίζεις το σχόλιό σου με το “καμία φορά…”, δηλαδή όχι πάντα. Αυτό είναι η σωστή εκτίμηση. Οι αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες στη βάση δεν είναι ένας εύκολος δρόμος και προϋποθέτουν ανώτερου τύπου πολιτική δέσμευση, εργατικό πολιτισμό και άλλου τύπου “πειθαρχία”, πειθαρχία στα συμφέροντα της τάξης. Σίγουρα, η βολή του “δημοκρατικού συγκεντρωτισμού” όπου δεν λένε όλοι την άποψή τους, κυρίως αυτολοκρινόμενοι,με τις αποφάσεις να διαμορφώνονται από τις δομές και τη βάση να τις επικυρώνει – εξ ου και οι πολιτικές παλινωδίες των ίδιων ακριβώς αγωνιστών, είναι μια πιο δοκιμασμένη διαδικασία. Σε τι έχει συμβάλει ιστορικά – γιατί δεν φταίει μόνον ο τρόπος λειτουργίας, ας πούμε μετά τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο;Ας δούμε την πορεία όλων των κλασικών κομμουνιστικών κομμάτων, από το ΙΚΚ μέχρι το ΚΚ Κίνας. Όσον αφορά την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, δεν ξέρω αν έχεις παρακολουθήσει κάποια διαδικασία της και γράφεις με τόση σιγουριά πως διαμορφώνει τις θέσεις της, συμμετέχουν τα μέλη της στη διαμόρφωση της πολιτικής, κλπ. Πρώτον,η ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν είναι κόμμα, είναι μέτωπο και μπορείς να ξέρεις τις διαφορές στη συγκρότηση και λειτουργία μεταξύ των δύο. Δεν έχει βρει το μαγικό ραβδάκι ούτε καν το διατείνεται. Και αυτό που κυρίως προσπαθούμε να την διαφοροποιεί στην πράξη και στο σήμερα, πχ από το κόμμα σου, είναι να μην λέμε στο λαό ότι έχει ελπίδα σε ένα καλλίτερο μέλλον μόνον αν στρατευθεί μαζί μας, ενισχύοντάς μας με την εκλογική ψήφο του.
Το άρθρο του Πάνου Δαμέλου, θέτει πολύ γόνιμες μαρξιστικές και διαλεκτικές σκέψεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά ενός κομμουνιστικού σήμερα.
Οσον αφορά τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό έχει δίκιο ο Π. Δαμέλος. Περισσότερα προβλήματα δημιούργησε, παρά έλυσε! Χρειάζεται όμως να πούμε εδώ πως η πειθαρχία χρειάζεται πολύ, έστω και συγκυριακά. Ομως η πειθαρχία ΔΕΝ πρέπει να ταυτίζεται ΚΑΘΟΛΟΥ με την πίστη στις αποφάσεις της εκάστοτε κομματικής ηγεσίας!
Επίσης, χρειάζεται εδώ να προτείνουμε ΕΜΠΡΑΚΤΑ οργανωτικά μέτρα:
α. Η απερχόμενη Κ.Ε. ή Π.Ε. ΝΑ ΜΗΝ έχει κανένα δικαίωμα να προτείνει ΩΣ ΤΕΤΙΑ, τον αντικαταστάτη της! Η εμπεδωμένη γραφειοκρατική λογική σε όλες τις κομμουνιστικές οργανώσεις όλου του φάσματος, έχε ιδημιουργήσει με τα χρόνια, κλίκες που αυτοαναπαράγονται και δημιουργούν κλώνους τους
β. Η μειοψηφία έχει δικαίωμα να εκφράζει την άποψή της δημόσια, ΟΧΙ ΌΜΩΣ στο όνομα του χ κόμματος στο οποίο είναι ενταγμένη. Επίσης η μειοψηφία ΔΕΝ έχει δικαίωμα να παρεμποδίζει την υλοποίηση των αποφάσεων της πλειοψηφίας. Και η πλειοψηφία δεν έχει δικαίωμα να αναγκάσει την μειοψηφία να εφαρμόσει μια απόφαση. Μπορεί η πλειοψηφία να εφαρμόσει την απόφαση στο όνομα του χ κόμματος στο οποίο είναι ενταγμένη.
γ. ΝΑΙ στις εκάστοτε πλατφόρμες μέσα στα κόμματα (οι οποίες φυσικά και εκφράζονται πλειοψηφικά ή μειοψηφικά), όχι όμως στις τάσεις/φράξιες που είναι κόμματα μέσα στα κόμματα. Οι φράξιες δεν προσφέρουν τίποτα καλό, ούτε στην εξκάστοτε μειοψηφία, ούτε στην εκάστοτε πλειοψηφία. Και φυσικά, ΔΕΝ προσφέρουν κα ιτίποτα καλό στην κοινωνία (εργατική τάξη/λαός). Η ματιά τους είναι πάντα στραμμένη στο εσωτερικό του χ κόμματος στο οποίο είναι φράξια, και ΠΟΤΕ στην κοινωνία κα ιτα προβλήματά της.
συμπλήρωση: ενός κομμουνιστικού κόμματος σήμερα
Το βασικότερο όμως είναι οι λαϊκοί θεσμοί (εργατικά συμβούλια και λαϊκές συνελέυσεις). ΑΥΤΑ τα όργανα άσκησης εξουσίας ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΩ από τα χ επαναστατικά κόμματα. Τα κομμουνιστικά κόμματα πρέπει να είναι κάτω σε εξουσία από τους λαϊκούς θεσμούς.
Εάν τα χ κομμουνστικά κόμματα συμπλέουν πολιτικά με τις αποφάσεις των λαϊκών θεσμών, κανένα πρόβλημα. ΑΝ ΔΕΝ συμπλέουν με τις αποφάσεις των λαϊκών θεσμών και έχουν ριζικά διαφορετική αντίληψη, τότε το χ κομμουνιστικό κόμμα ΣΕΒΕΤΑΙ τις αποφάσεις, όμως έχει κάθε δικαίωμα με πολιτικούς όρους να παλέψει για την αλλαγή αυτών των αποφάσεων, εντός των συνελεύσεων των λαϊκών θεσμών, μαζί με τα υπόλοιπα πολιτικά ρεύματα.
Μια σχετική σύντομη απάντηση: http://dionperd.blogspot.de/2015/10/blog-post.html
Ο σ. Π.Δ. φαίνεται να μην έχει καταλάβει τι είναι “δημοκρατικός συγκεντρωτισμός” ή για να είμαι δίκαιος, τον ερμηνεύει υπό το πρίσμα της σταλινικής (και ρεφορμιστικής) κακοποίησης του όρου.
“Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός” σε ένα Επαναστατικό Κόμμα δεν είναι η “πειθαρχία στις αποφάσεις του Κόμματος” αλλά η αναγκαιότητα της οργανωμένης και ολόπλευρης δημοκρατίας στο εσωτερικό του Κόμματος όπου τα μέλη οργανωμένα συζητάνε, αποφασίζουν και συλλογικά (και φυσικά πειθαρχημένα) δρουν στη βάση της απόφασης που πήραν και στη συνέχεια γυρνάνε να συζητήσουν τα αποτελέσματα της απόφασης για να εκτιμήσουν αν ήταν σωστή ή όχι και να βγάλουν τα συμπεράσματα τους.
Η διαφορά ανάμεσα στον Λένιν και στον Στάλιν δεν ήταν απλά διαφορά προσώπων αλλά η διαφορά του μπολσεβίκικου Κόμματος (και της Ρωσίας) στην μία και στην άλλη περίοδο.
Καλή η αμεσοδημοκρατία αλλά πέρα από την Ουτοπία δεν νομίζω να έχει εφαρμοστεί πουθενά και ποτέ στον κόσμο.Υπάρχουν τουλάχιστον δύο μετωπικά σχήματα με πλέρια (που λέγανε οι παλιοί κομμουνιστές) δημοκρατία τα οποία αποτελλούν αρνητικά παραδείγματα 1. ο καθ’ημάς ΣΥΡΙΖΑ (αναντίρρητα λειτουργούσε μέχρι τις 25/1 δημοκρατικότατα) που δεν γλύτωσε το εσωτερικό πραξικόπημα και 2. η Αλληλεγγύη της Πολωνίας που γνώρισε το πραξικόπημα του Βαλέσα.
Όποιος θέλει να βρεί παράδειγμα αμεσοδημοκρατίας ας διαβάσει το “10 ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο” του Τζών Ρίντ. Ο Λένιν και συνολικά το μπ. κόμμα έδιναν μεγάλη σημασία στη δημοκρατία μέσα στο κόμμα ακόμα και στις πιό δύσκολες στιγμές της παρανομίας: ας θυμηθούμε τη στάση Κάμενεφ-Ζηνόβιεφ τον Οκτώβρη και πως το αντιμετώπισε το κόμμα, τη στάση του Λουνατσάρσκι που παραιτήθηκε λόγω της υποτιθέμενης καταστροφής του Κρεμλίνου και πολλά άλλα. Κόμμα νέου τύπου (πάντα νέου αν το συγκρίνεις με τα αστικά ή ρεφορμιστικά κόμματα) σημαίνει διαλεκτική σχέση δημοκρατίας και επαναστατικής πράξης.
Το ΚΚΕ που αναφέρεται ως παράδειγμα δεν είναι εργατικό-επαναστατικό κόμμα, είναι ένα μικροαστικό κόμμα με έντονη γραφειοκρατική δομή το οποίο έχει σαν κύριο σκοπό του την φυσική του αναπαραγωγή. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός είναι περισσότερο μουσειακό είδος, απομηνάρι της παλιάς καλής (;) εποχής.
H εργατική τάξη (πειθαρχημένη από την φύση της) πρέπει να πεισθεί οτι μπορείς να την καθοδηγήσεις στην έφοδό της, αλλιώς σε περιφρονεί όπως περιφρονεί το ΚΚΕ. Αυτό λοιπόν μπορεί να το πετύχεις όταν διαθέτεις ένα κόμμα με τα χαρακτηριστικά του μπολσεβίκικου κόμματος, δηλαδή νέου τύπου
τα κόμματα είναι οργανωμένες υποψίες..
όπως έλεγε και ο Λένιν.
τα περί δημοκρατικής λειτουργίας και συμμετοχή των μελών στη λήψη των αποφάσεων είναι για όσους γνωρίζουν την ιστορία παραμύθια της Χαλιμάς.
όσο για τον περίφημο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό πολύ γρήγορα μετατρέπεται σε συγκεντρωτικό συγκεντρωτισμό- η εκάστοτε ηγεσία αποφασίζει και διατάζει- και η μονολιθικότητα γίνεται το δόγμα που βασιλεύει.
Με πέντε λιτανείες και τρία ευχέλαια προς τιμήν της δημοκρατίας δεν πετυχαίνεις τίποτα. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός υποπίπτει σε σκέτο συγκεντωτισμό αν το επιτρέψει η πλειοψηφία. Ας μην μπλέκουμε σε λογικά αδιέξοδα-το ζητούμενο είναι ένα αξιόμαχο κόμμα με δημοκρατική λειτουργία. Πάσα συγκεκριμένη ιδέα καλοδεχούμενη…
Στα τριτοδιεθνιστικά κόμματα όπως διαμορφώθηκαν δεν παίζουν κανένα ρόλο οι πλειοψηφίες, δεν αποφασίζουν κάποιες πλειοψηφίες.
Αποφασίζει η Κ. Ε, δηλαδή το πολιτικό γραφείο, δηλαδή ο γραμματέας.
Γι αυτό φροντίζει ο γραφειοκρατικός μηχανισμός που είναι διορισμένος απ’ τον γραμματέα και τους δικούς του ανθρώπους.
Οι φράξιες σε ένα κόμμα πρέπει να επιτρέπονται σε μεγάλες οργανώσεις όπως η LO στην Γαλλία και αλλού προκύπτουν. Κανένας περιορισμός στην εσωτερική δημοκρατία, αυτοπειθαρχία στις αποφάσεις που παίρνουν τα όργανα και τα μέλη τους πλειοψηφικά. Οι μπολσεβίκοι είχαν φράξιες φυσικά όμως υπήρχε πειθαρχία
στις αποφάσεις της πλειοψηφίας, κάποια στιγμή πήραν απόφαση για κατάργησή τους προσωρινά λόγο συνθηκών, δυστυχώς ήταν αργά οι γραφειοκράτες έλεγχαν πλέον το κόμμα, αν είστε σταλίνια δεν σας φταίει κανένας